Is hij er nu echt mee gestopt? Tien jaar geleden zei de Duitse regisseur Edgar Reitz na Heimat 3 dat het welletjes was geweest. Na ruim vijftig uur was er een einde gekomen aan zijn monumentale, op film gedraaide tv-serie over het wel en wee van drie generaties van de familie Simon in de twintigste eeuw in het Duitse dorpje Schabbach in de streek Hünsruck.
Wie de woorden Simon en Schabbach niets zegt, was in 1984 vast nog kind of tiener, want iedereen die ouder was, zat wekelijks aan de buis gekluisterd bij Die Heimat. Eine Deutsche Chronik. De uitzending door de VPRO was net zo’n spraakmakend evenement als vier jaar eerder Fassbinders serie Berlin Alexanderplatz. Wie leefde niet mee met de in 1900 geboren Maria Simon, haar man Paul, een veteraan uit de Eerste Wereldoorlog, en hun twee kinderen Anton en Ernst?
Naast de emotionele familieperikelen laat de serie prachtig zien hoe de Grote Geschiedenis – crisistijd, opkomst van Hitler, oorlog en wederopbouw – het dorpje Schabbach binnendruppelt. Het succes van de serie leidde tot het ruim 25 (!) uur durende Heimat 2, dat door de VPRO in 1992 in een legendarische weekendmarathon werd uitgezonden. Met als centrale figuur Herman, Maria’s derde kind, portretteert dit deel een groep film- en muziekstudenten in de woelige jaren zestig in München. Aan het einde is iedereen sadder but wiser.
Twaalf jaar later volgde Heimat 3, waarin Herman na de val van de Muur zijn vroegere grote liefde ontmoet en hun oude liefde nieuw leven inblaast. Een mooi slot voor de hele serie, vond ook Reitz, maar twee jaar later bleek dat hij geen afscheid kon nemen van de familie Simon en Schabbach. Uit restmateriaal monteerde hij een tweeëneenhalf uur durende film over Hermans dochter Lulu. Het voelde als het werk van een filmmaker die niet van ophouden weet, zodat de aankondiging van nog weer een nieuw deel gemengde gevoelens opriep.
Onterecht, blijkt uit Die andere Heimat. Chronik einer Sehnsucht, dat een prequel is op de hele serie. Het vier uur durende drama speelt zich af tussen 1842 en 1844 in Schabbach. Het zijn bikkelharde, door ziekte en armoede geteisterde jaren, waarin velen uit overlevingsdrang besluiten om naar Brazilië te emigreren. Ook zoon Jacob van dorpsmid Johan Simon – de voorvader van Paul – droomt van de oversteek. Maar het lot beslist anders.
Ondertussen kijkt de kijker zijn ogen uit in het armoedige Schabbach, waar de bevolking leeft onder de knoet van een landheer, die geen boodschap heeft aan de honger van de dorpelingen. Emigratie zien velen als enige uitweg. Maar de prijs is hoog, want weg gaan betekent voorgoed weg zijn.
Die andere Heimat roept Huizinga’s ‘historische sensatie’ op, maar heeft ook een actuele boodschap: emigreren doet pijn. De 81-jarige Edgar Reitz heeft met een imponerend slotakkoord dan nu toch echt afscheid genomen van Schabbach.
Die andere Heimat. Chronik einer Sehnsucht
Edgar Reitz
Vanaf 23 januari in de filmtheaters, later op dvd
Dit artikel is exclusief voor abonnees
