‘Ik executeer je!’ roept een jochie vrolijk als hij met zijn vriendjes een ‘contrarevolutionair’ heeft gearresteerd. Welkom in de Chinese film 11 Flowers, waarin kinderen in Zuidwest- China in 1975 ‘executietje’ spelen. Hun spel komt niet uit de lucht vallen. De kinderen apen de werkelijkheid na, waarin misdadigers in het openbaar worden terechtgesteld.
Welke schade de Culturele Revolutie tussen 1966 en 1976 aanrichtte, is inmiddels genoegzaam bekend. Mao’s streven naar een zuiver communisme kostte miljoenen burgers het leven en ontwrichtte dat van tientallen miljoenen anderen, die naar heropvoedingskampen werden gestuurd.
Het gruwelijke verleden was in China lang taboe, maar vanaf de jaren negentig doorbraken Chinese filmmakers het met dramatische verhalen over geruïneerde levens. Een van de vroegste films was meteen een van de beste: The Blue Kite van Tian Zhuangzhuang, uit 1993. Het meeslepende drama portretteert een gezin in Beijing, dat zwaar te lijden heeft van drie desastreuze Mao-campagnes: Honderd Bloemen en de Grote Sprong Voorwaarts eind jaren vijftig en de Culturele Revolutie nog geen tien jaar later. De schokkende film, die verkrijgbaar is op dvd, leverde de maker een beroepsverbod van bijna tien jaar op.
De autoriteiten konden niet voorkomen dat na The Blue Kite meer films over de Culturele Revolutie werden gemaakt. Ze schetsen het beeld van een politiek hysterisch land, waarin politiek opgehitste jongeren iedereen aftuigen die ze van reactionaire sympathieën verdenken. In de praktijk loopt iedereen die hun niet aanstaat gevaar. Bij voorbaat verdacht zijn mensen uit de culturele en intellectuele elite, want die missen het ware klassenbewustzijn. Deportatie naar het platteland om boerenarbeid te verrichten moet hun dat alsnog bijbrengen.
Filmmaker Wang Xiaoshuai voegt met 11 Flowers aan dit bekende beeld een in het Westen tamelijk onbekend hoofdstuk van de Culturele Revolutie toe. Zijn film speelt zich af tegen de achtergrond van het Derde Front-beleid, dat Mao in 1964 invoerde en dat was gebaseerd op angst voor een buitenlandse aanval.
Daarbij keek Mao vooral naar de Sovjet-Unie, die begin jaren zestig van een communistisch broederland in een levensbedreigende vijand was veranderd. Om China militair minder kwetsbaar te maken, verordonneerde Mao de aanleg van een verdedigingslinie in het bergachtige zuidwesten. Als de vijand eerst door de kustlinie in het noordoosten, bij Mantsjoerije zou breken, en daarna door een tweede front in Centraal-China, zou hij verstrikt raken in een derde (guerrilla)front.
De strategie was geïnspireerd op oorlogservaringen met Japan, dat in 1937 China binnenwalste, maar vastliep in het onherbergzame zuidwesten. Mao liet honderden fabrieken voor defensiematerieel vanuit steden als Shanghai en Beijing daarnaartoe verplaatsen. Naar schatting 4 miljoen arbeiders en hun gezinnen verhuisden gedwongen mee, waaronder het gezin waarin Wang Xiaoshuai opgroeide. Zijn moeder volgde de fabriek uit Shanghai waar ze werkte. Haar gezin ging ook.
In het autobiografisch geïnspireerde 11 Flowers kijkt Wang door de ogen van een jongetje, dat niet toevallig ook Wang heet, naar de wereld in Zuidwest-China zoals die er in 1975 uitzag. Omdat kinderen geen vergelijkingsmateriaal hebben, stelt het jochie in de film geen vragen over de wereld waarin hij leeft. Voor hem is het normaal dat luidsprekers op straat de godganse dag holle revolutionaire liederen uitspugen. En dat zijn moeder een jaar kledingrantsoen moet opsparen om hem aan een nieuw overhemd te helpen.
De jongen leeft in een wereld waarin zijn vader, die zijn werk bij de Opera in Beijing moest opgeven voor een leven in een fabriek, gewond thuiskomt, omdat hij het op straat opnam voor een leraar die werd aangevallen door Rode Gardisten – Mao’s terreurzaaiende stoottroepen.
Als de jongen bij toeval in contact komt met een vluchtende, door de politie gezochte jongeman, leidt dat de film naar een meedogenloos einde, waarin machtsmisbruik door de elite het eenvoudig wint van rechtvaardigheid. Wie wil begrijpen waarom de meeste Chinezen nu tevreden zijn over het leven in China, moet 11 Flowers gaan zien.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
