Home Fel debat over monument voor slachtoffers stalinisme

Fel debat over monument voor slachtoffers stalinisme

  • Gepubliceerd op: 23 april 2013
  • Laatste update 25 mei 2023
  • Auteur:
    Antoine Verbij
  • 2 minuten leestijd

‘Het belangrijkste aan een monument is de discussie vooraf,’ zegt de beheerder van het Stasi-archief. Hij doelt op het twintig jaar durende debat dat voorafging aan de onthulling in 2005 van de Berlijnse gedenkplaats voor de Europese Joden die in de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord. Dat monument kwam er en de discussie verstomde.


In de directe omgeving van die gedenkplaats staan nu ook monumenten voor de vermoorde homo’s en Sinti en Roma. Niet ver ervandaan staat de Neue Wache, dat moet herinneren aan zowat alle slachtoffers van alle Duitse oorlogen. En dan komt er binnenkort ook nog een gedenkplaats voor Bundeswehrsoldaten die na de oorlog zijn omgekomen.

Maar waar is het monument voor al die Duitsers die onder het stalinisme hebben geleden? Daarover is sinds begin maart een heftige discussie ontbrandt. Een bonte verzameling van organisaties heeft een lange lijst opgesteld van mensen die op de een of andere manier slachtoffer werden van de communistische dictatuur.

De lijst varieert van de dodelijke slachtoffers van het DDR-grensregime en de jongeren die in Oost-Duitsland niet mochten studeren omdat ze een burgerlijke achtergrond hadden, tot de Duitsers die door de Russen in en na de oorlog naar kampen zijn gedeporteerd en de Volksduitsers die zijn verdreven omdat hun Heimat onder Sovjetregime kwam.

De immer kritische historicus Götz Aly trok een bittere conclusie uit de lijst. ‘Op die manier stamt uiteindelijk elke Duitser uit een slachtoffermilieu. Iedereen heeft in zijn familie wel een nazi-opa die door communisten is gefolterd, een Jodenmoordenaar die uit zijn Heimat is verdreven of een achterneef die niet mocht studeren omdat hij te dom of een burgerkind was.’

De voorstanders van het monument argumenteren dat Stalin uiteindelijk meer slachtoffers heeft gemaakt dan Hitler. Aly: ‘Een walgelijk argument!’ Herinnert zich dan niemand meer, roepen andere critici, wie de oorlog is begonnen? Wie de Joden heeft omgebracht? Wie dood en verderf heeft gezaaid in de landen waar men uiteindelijk uit is verjaagd?

De voorstanders willen de Neue Wache herinrichten als oord om de slachtoffers van het stalinisme te gedenken. Maar daar staat een ontroerend beeld van de socialistische kunstenares Käthe Kollwitz. Anderen geven de voorkeur aan het plein voor het stadhuis. Maar daar staan de bronzen beelden van Marx en Engels.
Dat wordt nog een fijn debat, de komende twintig jaar.
 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.