Gesprekken met Hitler door Hermann Rauschning. 287 p. De Prom, euro 22,50
In 1984 baarde de Zwitserse geschiedenisleraar Wolfgang Hänel opzien onder de kenners van nazi-Duitsland. Hij onthulde dat Hermann Rauschning zijn veelgelezen Gesprekken met Hitler (gepubliceerd in 1940) grotendeels had gefantaseerd. Rauschning zou Hitler niet tientallen keren hebben gesproken, maar slechts één enkele keer. De ‘gesprekken’ zouden uittreksels uit Mein Kampf bevatten en citaten uit redevoeringen van de Führer. Geen wonder dat de Britse historicus Ian Kershaw in de inleiding van zijn vermaarde Hitler-biografie uit 1999 schreef: ‘Aan de authenticiteit van Gesprekken met Hitler van Hermann Rauschning wordt nu zozeer getwijfeld dat ik er geen enkele keer uit heb geciteerd.’
Dat was voordien wel anders. De eveneens Britse biograaf Alan Bullock leunde in 1952 nog stevig op de Gesprekken en ook zijn Duitse collega Joachim Fest liet het werk in 1973 niet ongelezen. Toch waren er ook bij het verschijnen van het boek wel twijfels. Niet bij toenmalig vertaler Max Nord of bij Menno ter Braak, wiens inleiding bij de vertaling uit 1940 is afgedrukt in deze nieuwe uitgave. Die twijfels waren er in 1940 vooral bij links, zoals H.W. von der Dunk in zijn nawoord terecht opmerkt.
Maar ook een onvervalste liberaal als de historicus Pieter Geyl had zo zijn bedenkingen. Op 9 maart 1940 publiceerde Geyl een recensie in het fel tegen de nazi’s gekante Utrechtsch Nieuwsblad. Hij schrijft: ‘Rauschning verklaart dat zijn relaas gegrond is op in de tijd zelf gemaakte aantekeningen en dat de lange ontboezemingen, tirades, betogen, opgevat moeten worden als vrijwel letterlijk zo uitgesproken. Men zou meer willen weten: facsimiles van die oorspronkelijke aantekeningen zou men er graag bij willen hebben.’ Geyl voegde er wel aan toe: ‘Een verzinsel kan zich soms met verrassende tekenen van natuurgetrouwheid aandienen.’
Gesprekken met Hitler mag door Rauschning dan verzonnen zijn, je moet wel een schrijver van formaat zijn om zo’n letterlijk en figuurlijk fantastisch boek te schrijven. De wereldbeschouwing van Hitler werd door hem als door geen ander vooroorlogs auteur opgetekend.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
