‘Ethiopië wil van Rusland profiteren’

In 2022 nodigde de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov zichzelf uit in Addis Abeba. Hij sprak er met de Ethiopische vicepremier over graantransporten. Ook probeerde hij het land in het Oekraïne-conflict aan de Russische kant te krijgen. Maar Ethiopië wil dit niet openlijk doen; het stelt zich terughoudend op, net als veel andere Afrikaanse landen. Eerder onthield het zich in de algemene vergadering van de Verenigde Naties ook van stemming en weigerde het Rusland te veroordelen. De relatie tussen de twee landen gaat ver terug, zegt hoogleraar Jan Abbink. ‘Rusland steunde Ethiopië toen Italië dat land wilde koloniseren.’

Hoe oud zijn de betrekkingen tussen Rusland en Ethiopië?

‘Eind zeventiende eeuw hadden de landen voor het eerst officieel contact. Wetenschappers spraken over het orthodoxe Ethiopische keizerrijk in Afrika, en dat wekte de belangstelling van Russische geleerden. De politieke elite van Aksum, de voorloper van Ethiopië, was vanaf de vierde eeuw orthodox christelijk. De Russische contacten met het land werden in de negentiende eeuw uitgebreid. Er kwam zelfs een leerstoel in het Gi’iz, de oude kerktaal van Ethiopië, in Charkov [in het huidige Oekraïne, red.]. De aantrekkingskracht was vooral cultureel en religieus.’

Maar eind negentiende eeuw heeft Rusland toch geprobeerd Ethiopië in zijn invloedssfeer te trekken?

‘Rusland heeft nooit meegedaan aan de Scramble for Africa, zoals andere Europese landen. Er was geen sprake van klassiek imperialisme. Wel waren er in 1889-1892 twee missies, geïnspireerd door de kozak Nikolai Ivanovich Ashinov, met een religieuze insteek. Een paar jaar daarna zijn er economische missies geweest, maar die leidden niet tot intensieve relaties. Wel bleven de verhoudingen goed. Rusland steunde – als enige Europese mogendheid – Ethiopië in de strijd tegen Italië toen dat land Ethiopië wilde koloniseren. Dat leidde in 1896 tot de Slag bij Adwa, waarin Italië door de Ethiopiërs werd verslagen.’

Heeft Rusland geprobeerd andere Afrikaanse landen te koloniseren?

‘Nee. Het had de handen vol aan het eigen imperium. Veel Russische gebieden, van Boerjatië tot Jakoetië, zijn in de negentiende eeuw aan het Russische Rijk toegevoegd.’

Hoe waren de verhoudingen met Ethiopië in de twintigste eeuw?

‘Met keizer Haile Selassie, die van 1930 tot 1974 vrijwel ononderbroken aan de macht was, konden de Russen goed overweg. Ze zagen in hem de legitieme leider van een oud, onafhankelijk land. Ze gaven economische hulp, investeerden in Addis Abeba en bouwden een olieraffinaderij in de havenstad Assab. Door de keizer te steunen probeerden ze midden in de Koude Oorlog te voorkomen dat westerse landen nog meer invloed op Ethiopië kregen, want ook die waren altijd aanwezig.’

Maar ook met zijn opvolger hadden ze geen moeite.

‘In 1974 greep kolonel Mengistu Haile Mariam de macht tijdens de Ethiopische Revolutie. Hij bleef zeventien jaar aan het bewind. Rusland koos vooral op ideologische gronden voor hem. De Russen zagen de Ethiopische Revolutie als een authentieke communistische revolutie. De relaties werden intensiever, maar liepen spaak toen in 1991 rebellengroepen de macht overnamen.’

Hoe zijn de verhoudingen nu?

‘Vrij goed. Ethiopië spreekt zich niet uit in het Oekraïne-conflict, maar kiest een pragmatische lijn. Het idee is: als buitenlanders ons niet de les lezen, bemoeien wij ons ook niet met hen. Ze willen de voordelen plukken van hun relatie met Rusland, de rest is niet hun zaak. En dat geldt voor meer Afrikaanse landen. Dat merkte de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken onlangs ook. Zijn recente bezoek aan Afrika om tegenwicht tegen Rusland te bieden, leverde niet veel op. We leven inmiddels in een multipolaire wereld en Afrikaanse landen willen zich niet bekennen tot één partij. Het is voor hen voordeliger op meerdere paarden te wedden.’