Home Erfenis Verlichting botst met religieus fanatisme

Erfenis Verlichting botst met religieus fanatisme

  • Gepubliceerd op: 14 juli 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Paula van Rooij
  • 1 minuut leestijd

‘Een Europese Unie waarin Turkije plaatsneemt, verdient het predikaat “Europees” niet meer,’ zei historicus Hermann von der Dunk tijdens een lezing over de Verlichting.

‘Ideële tradities zijn net rivieren: ze sleuren veel rommel mee. De Verlichting heeft niet alleen gezorgd voor het ontstaan van de wetenschappelijke methode. In een extreme vorm maakte het gelijkheidsideaal ook het communisme mogelijk.’ Dat zei Hermann von der Dunk, emeritus hoogleraar geschiedenis, tijdens de Karl Popper Lezing 2005 in het Amsterdamse Felix Meritis.

Von Der Dunk ziet in onze maatschappij twee groepen mensen, die op grote afstand van elkaar staan. De ene groep heeft een groot vertrouwen in de wetenschap. Deze erkent alleen materiële werkelijkheid. De andere groep stort zich vol fanatisme op religie en accepteert geen andere waarheid. Dit geldt voor moslims, maar ook voor christenen en joden.

Deze ontwikkeling is door de recente terreur van fanatieke moslims actueel geworden. Het Westen probeert zijn huidige manier van samenleven te verdedigen en de houding van de moslims te verklaren. Het beroept zich hierbij op de erfenis van de Verlichting, die het Westen aandacht bracht voor het individu, en vertrouwen in de ratio en de wetenschappelijke methode. Moslims zijn immers nooit verlicht geweest.

De emeritus hoogleraar wijst erop dat de Verlichting inderdaad nooit is doorgedrongen in bepaalde gebieden in Oost Europa. Dat maakt het vestigen van een liberale democratie daar moeilijk. Over toetreding van Turkije tot de Europese Unie zegt hij dan ook: ‘Een Europese Unie met Turkije verdient het predikaat “Europees” niet meer.’

De waarden van de Verlichting voerden niet altijd de boventoon. In de Europese geschiedenis wisselen de Verlichtingsidealen en tegenstromingen elkaar af. De Romantiek stelde bijvoorbeeld emoties en de natie centraal. Het nationalisme dat daaruit voortkwam leidde tot de catastrofale Eerste Wereldoorlog.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer