De Hanze is niet alleen een bijzonder fenomeen uit het verleden, ook in de eigen tijd paste de organisatie niet binnen de algemene kaders, aldus Justyna Wubs-Mrozewicz. Zij is als hoofddocent en onderzoeker werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam. Op 14 september geeft zij een college over het succes van de Hanze in de vijftiende eeuw op de Collegedag Late Middeleeuwen.
Hoe heeft de Hanze zich ontwikkeld in de loop van de vijftiende eeuw?
‘De vijftiende eeuw is heel interessant als je de Hanze bekijkt. In deze eeuw ontstond er meer behoefte om de organisatie af te bakenen, terwijl de noodzaak daartoe er in de eeuwen daarvoor niet was. Deze afbakening kreeg vooral vorm doordat de leden van de Hanze op de Hanzevergaderingen beslisten wie wel en wie niet tot de organisatie mocht behoren. Zo werden de Engelsen eenduidig als niet-Hanzeaten gedefinieerd en ook de Hollanders werden niet meer als Hanzeaten beschouwd.
Tegen de verwachtingen in leidde dit niet enkel tot conflict: er werd nog steeds veel samengewerkt. De conflicten namen wel toe in de zestiende eeuw, toen de staatsvorming versnelde.’
In hoeverre kun je de Hanze-organisatie zien als een vroege vorm van internationale samenwerking?
‘Je kunt er niet omheen dat de Hanze-organisatie een bepaalde mate van internationale samenwerking met zich meebracht. Zo kwamen kooplieden uit de gebieden van Tallinn tot aan Antwerpen in Lübeck – gelegen in Noord-Duitsland –samen. Dat neemt niet weg dat een vergelijking met bijvoorbeeld de EU enigszins mank gaat. De Hanze-organisatie kende geen concrete “top-down”-structuur.’
‘De Hanze-organisatie kende geen concrete “top-down”-structuur’
Hoe groot was de invloed van de Hanze op de vijftiende-eeuwse samenleving?
‘Uiteraard hadden de kooplieden die zich in een Hanzestad bezighielden met de buitenlandse handel bepaalde privileges. Bovendien moesten de producten vaak van en naar het binnenland vervoerd worden. De kleinere kooplieden en handelssteden profiteerden dus ook van de Hanze. Daarnaast moeten we niet vergeten dat de Hanze werkgelegenheid creëerde binnen andere beroepsgroepen, zoals de scheepsbouw. Iets als een concreet lidmaatschap voor de Hanze bestond in een bepaalde mate voor een stad, maar niet voor een individu. Door actief deel te nemen aan het netwerk van de Hanze was het wel mogelijk veel voordelen te verkrijgen voor een handelaar of een scheepsbouwer.’
Wat is naar uw mening het voornaamste kenmerk van de Hanze-verbonden?
‘Het is van belang de nadruk te leggen op de mobiliteit die de Hanze teweegbracht. Zo vestigden Hanzekooplieden zich tijdelijk of permanent in verschillende steden. Door de mobiliteit vond er ook veel culturele uitwisseling plaats. De taal van de Hanzeaten oefende bijvoorbeeld veel invloed uit op de lokale talen, en in veel steden is nog steeds de karakteristieke architectuur zichtbaar. De Hanze was dus niet alleen een organisatie gericht op economisch gewin, maar zorgde ook voor politieke en culturele veranderingen in de vijftiende eeuw.’
Klik hier voor meer informatie over en tickets voor de Collegedag Late Middeleeuwen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
