Ze legden bommen, stichtten brand en gingen in hongerstaking. De suffragettes deinsden nergens voor terug in de strijd om het vrouwenkiesrecht.
New York, 21 oktober 1913
Het woord is aan Emmeline Pankhurst. Ze komt haar Amerikaanse toehoorders uitleggen waarom de Engelse suffragettes zo militant zijn geworden dat ze zelfs bommen leggen. Uitleg die des te meer nodig is omdat Pankhurst en haar medeaanvoerders afkomstig zijn uit de upper middle class. Terroristen in korset, die heeft de wereld nog nooit gezien.
Pankhurst vertelt de Amerikanen dat in Engeland ‘de beweging voor vrouwenkiesrecht op sterven na dood’ was. En daar heeft ze een punt. Haar landgenotes hebben decennialang goedgemanierd gelobbyd, maar het politieke establishment bleef een onneembaar bastion. De Conservatieven zijn tegen elke uitbreiding van het kiesrecht. De Liberalen hebben er meer oren naar, maar zij blijken net iets te bang dat de nieuwe vrouwelijke kiezers niet op hen zullen stemmen. En voor het opkomende Labour heeft stemrecht voor de arbeiders een hogere prioriteit.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Pankhurst herinnert de Amerikanen aan hun eigen vrijheidsstrijd. ‘Jullie voorvaderen hebben ondervonden hoe conservatief de Engelsen zijn,’ merkt ze fijntjes op. Zelf heeft ze haar hele leven horen praten over hervormingen, maar die kwamen er nooit. Daarom gaf ze haar tien jaar daarvoor opgerichte Women’s Social and Political Union (WSPU) het motto Deeds, not words mee. ‘Er was een vulkanische uitbarsting nodig.’
Terugkijkend begon die uitbarsting nog maar heel bescheiden, met een dochter die tegen haar moeder zei: ‘Vanavond kom ik niet thuis, ik slaap in de gevangenis.’ Die dochter was Christabel, de oudste van Emmeline. Ze ging naar een liberale verkiezingsbijeenkomst, waar ze de spreker onderbrak met de vraag waarom vrouwen niet mochten stemmen. Zoals verwacht werd dat niet getolereerd. Christabel werd door een politieagent verwijderd – en zette hem dat betaald door hem te bespugen.
Een klein akkefietje, maar het bleek een schot in de roos. Christabel werd gevangengezet, en dat leverde zo’n publiciteit op dat de vrouwenkiesrechtbeweging ineens momentum kreeg. Eén nacht in de cel, en de prille WSPU begon uit te groeien tot een massabeweging. Een beweging die had geleerd dat hardhandige methodes meer opleverden dan gepraat.
In de jaren daarna escaleerde het geweld. Niet alleen omdat de suffragettes nog steeds hun zin niet kregen. De overheid reageerde met niets anders dan keiharde repressie, en dat wakkerde het vuur alleen maar aan.
Harde oorlog
Pankhurst vertelt haar toehoorders niet van wie de WSPU de strijdmethodes heeft afgekeken. Een groot voorbeeld zijn de radicale anarchisten, die in Europa voor onrust zorgen door de aanslagen die ze plegen. En de Russische antitsaristen zijn een inspiratie bij het gebruik van drukmiddelen als hongerstaking. Voor de WSPU bestaat er maar één grens: het menselijk leven is heilig.
Emmeline Pankhurst begrijpt best dat ze iets uit te leggen heeft aan haar Amerikaanse publiek. ‘Ik haat geweld,’ zegt ze. Maar schuldig voelt ze zich er niet over, want als al het andere vergeefs blijkt, is het gebruik van radicale middelen te rechtvaardigen.
Toch blijkt uit de slotwoorden van haar lezing dat het geweld niet alleen bittere noodzaak is. De harde oorlog om het stemrecht brengt ook een vreugderoes. ‘Als we op sterven na dood de gevangenispoort uit komen, beurs geslagen, uitgehongerd, onder dwang gevoed – de monden met ijzeren klemmen opengewrikt -, dan voelen we the joy of battle en de verrukking van de overwinning.’
