‘Blijf met je poten van mijn man af!’ Twintiger Elza in Paramaribo heeft het helemaal gehad met haar halfzus Sarith en smijt haar het huis uit. Begrijpelijk, want de flirt heeft Elza’s man verleid, uit wraak dat Elza eerder dan zij is getrouwd. ‘Iedereen gaat trouwen en ik blijf helemaal alleen,’ huilebalkt Sarith. Elza gooit niet haar man, die zich nogal makkelijk liet verleiden, het huis uit, maar valt hem in de armen als hij zegt dat hij spijt heeft van zijn escapade.
Welkom in de familiesoap Hoe duur was de suiker, gebaseerd op de bestseller van de Surinaamse schrijfster Cynthia McLeod. De historische roman beschrijft het leven van een Surinaams-Joodse plantagefamilie tussen 1765 en 1779. In die periode bloeide de suikercultuur, maar het was ook de tijd van de Boni-oorlogen, waarin de marrons – gevluchte slaven – onder aanvoering van guerrillaleider Boni de strijd aanbonden met het koloniale regime. Hun overvallen op plantages joegen de angst er flink in bij de plantagehouders.
Tegen deze achtergrond schetst McLeods roman het leven van één plantagefamilie. Het gaat de schrijfster niet om de grote historische gebeurtenissen, maar om het alledaagse leven van de slavenhouders en hun slaven. Daarin schuilt de kracht van het boek – niet in de stijl, die nogal eens aan ouderwetse doktersromannetjes doet denken: ‘Het zou makkelijk voor hem geweest zijn om haar te nemen in zijn verlangen. Hij was haar meester, maar dat wilde hij niet. De gevoelens die hij voor haar had, waren te echt, te zuiver om haar op die manier te misbruiken.’
Regisseur Jean van de Velde dikt deze kitschstijl in zijn verfilming van de roman nog eens aan. De film spitst zich toe op de levens van de halfzussen Elza en Sarith en Sariths huisslavin Mini-Mini. Elza is zachtaardig en goed voor haar slavin; Sarith is een verwend kreng, die Mini-Mini afbekt. Haar humeur wordt er niet beter op als haar grote liefde voor een rijkere partij kiest.
Als Elza trouwt met een vers uit Nederland gearriveerde keurige jongen, die met zijn verontwaardiging over de slavernij symbool staat voor ‘de goede blanke’, slaan bij Sarith de stoppen door. De angst dat zij als oude vrijster zal eindigen maakt haar nog wrokkiger en hardvochtiger. Ze dwingt een getrouwde slaaf om met haar te vrijen, en een oude slavin laat haar walging hierover blijken. Sarith laat haar zo hevig afranselen dat de vrouw het niet overleeft.
Boze heks Sarith kan er niet mee zitten (‘Die vuile negerin denkt dat ze alles tegen me kan zeggen’). Wanhopig gaat ze op zoek naar een man die haar verlangen naar rijkdom kan vervullen. Als ze hem gevonden denkt te hebben en met hem trouwt, gooit ze haar eigen glazen weer in. De zorgzame Mini-Mini, die als alle slavinnen in de film met blote borsten rondloopt – droegen de meeste Surinaamse slavinnen niet een borstlap? – blijft haar bazin lang trouw. Maar uiteindelijk ziet ook zij dat Sariths optreden niet te verdedigen valt, waarna de liefde een verrassing in petto heeft.
Hoe duur was de suiker had een aangrijpend epos moeten zijn over de desastreuze invloed van de slavernij op de Surinaamse samenleving. De film had de complexe verhouding tussen blank en zwart inzichtelijk moeten maken. Dat doet hij te weinig. Soms voelt de kijker de rechteloosheid van de slaven, die lijden onder de grillen en de willekeur van hun eigenaren, maar het gebeurt te weinig.
Regisseur Jean van de Velde legt het accent op de liefdesperikelen van Sarith, die als een koloniale femme fatale (‘Ik kan elke man krijgen die ik wil’) de mannen het hoofd op het hol brengt. Maar haar mannenjacht is niet interessant en trekt de film naar een soapniveau. Uitspraken als: ‘Hou je werkelijk van me?’, en: ‘Je bent de enige voor mij’ horen thuis in Goede Tijden, Slechte Tijden, niet in een serieus drama over de slavernij.
Jos van der Burg is filmrecensent bij Het Parool en de Filmkrant.
Hoe duur was de suiker
Jean van de Velde
Vanaf 26 september in de bioscoop
Dit artikel is exclusief voor abonnees
