Een podcast over liefde en verlangen in naoorlogs Limburg

In het archief in Sittard-Geleen ligt een koffer met honderden liefdesbrieven, geschreven tussen 1940 en 1952. De ontvanger? Ene Lies. De podcast Liefste Lies gaat op zoek naar deze vrouw: wie was zij? En wat vertelt haar verhaal over liefde en verlangen in de naoorlogse jaren?

In het RegioArchief Sittard-Geleen lag bijna vijftien jaar een oude leren koffer te verstoffen. Best opmerkelijk, want de inhoud van de koffer is fascinerend en roept veel vragen op: het gaat om 960 liefdesbrieven, geschreven door veel verschillende mannen en een paar vrouwen, allemaal gericht aan Lies uit Sittard. Onder haar aanbidders is niemand minder dan cabaretier Toon Hermans. Wie was deze Lies en hoe bracht zij het hoofd van zovelen op hol?

Het archief besloot alle brieven te transcriberen. Reden voor makers Heleen Hummelen en Wieky de Boer, beiden afgestudeerd aan de toneelschool in Maastricht en jarenlang werkzaam als actrice, om in de koffer van Lies te duiken en op zoek te gaan naar antwoorden. Want, zo begint de podcast: hoe meer je van Lies leest, hoe meer je te weten wilt komen.

Daarvoor kiezen Hummelen en De Boer een interessante vorm. Zij geven de brieven een hoofdrol en laten deze voorlezen door mensen die dezelfde leeftijd als de briefschrijvers hebben of in een vergelijkbare levensfase zitten. Zo worden de brieven van Leendert, die als eerste luitenant tegen de Duitsers vocht, voorgelezen door een voormalig militair die in Afghanistan heeft gezeten. En een docent Militaire Geschiedenis aan de Defensieacademie neemt de brieven van Wil voor haar rekening, een vriendin van Lies die bij het Vrouwen Hulpkorps zat.

Het levert een spannende mix op tussen verleden en heden, want de briefvoorlezers mogen ook reflecteren en trekken interessante vergelijkingen. Zo komen woorden als catfishing (je online als iemand anders voordoen) en ghosting (zonder uitleg al het contact verbreken) voorbij. Het zijn hedendaagse begrippen die tijdloos blijken te zijn, want Lies houdt haar aanbidders regelmatig aan het lijntje, stopt uit het niets met schrijven of komt simpelweg niet opdagen bij een afspraakje.

Maar het levert ook diepere inzichten op, bijvoorbeeld van de oud-militair. Hij vertelt over zijn ervaringen in Afghanistan: ‘Ik weet dat als de dood heel dichtbij is geweest, dan voel je zo’n drang naar het leven.’ Het kan verklaren waarom Lies van verschillende militairen zeer gepassioneerde brieven ontving.

Ondanks dat er geen brieven van Lies zelf bekend zijn, schetsen de brieven die aan haar gericht zijn toch een heel gelaagd beeld. Lies groeit op in het strenge katholieke zuiden en lijkt niets liever te willen dan Sittard ontvluchten. Ze schrijft met mannen uit Amsterdam, maar ook uit Groot-Brittannië, Zuid-Afrika en Amerika, en flirt regelmatig met het idee om te trouwen en daarheen te komen. Maar het blijft bij voornemens, tot teleurstelling van meerdere aanbidders.

Na de Tweede Wereldoorlog vindt de vrijgevochten Lies toch een geschikte uitweg: ze meldt zich aan bij het Vrouwen Hulpkorps (VHK), de vrouwenafdeling binnen de Koninklijke Landmacht. Dit is de manier voor vrouwen van begin twintig om tijdelijk te ontsnappen aan hun ouders en het strakke keurslijf van trouwen, stoppen met werken en kinderen krijgen. En natuurlijk biedt deze periode voor Lies ook kansen om nieuwe mannen te ontmoeten.

De geschiedenis speelt op de achtergrond een belangrijke rol in Liefste Lies. Van de eerste oorlogswinter met strenge vorst, waarin Lies en haar vriendinnen veel schaatsen, tot de koloniale oorlog in Nederlands-Indië, waar aanbidder Frankie meevecht: het komt in de brieven aan Lies allemaal aan bod.

Het is Hummelen en De Boer ook gelukt om enkele kinderen van de briefschrijvers op te speuren. Het levert verrassend ontroerende fragmenten op als zij de brieven van hun vader voorlezen en zo een andere kant leren kennen. Zoals de dochter van Frankie, die vanuit Nederlands-Indië maar liefst 130 liefdesbrieven aan Lies schreef. ‘Ik dacht niet vaak meer aan hem. En als ik aan hem dacht, dan was het in de zin van: het was toch een beetje een oude mopperige man. Dat gevoel is nu helemaal weg. Wat zou ik nu graag nog eens met hem praten.’

Liefste Lies is tussen alle historische podcasts, die toch vaak over de Tweede Wereldoorlog of een andere concrete gebeurtenis uit de moderne geschiedenis gaan, een vreemde eend in de bijt. Zo komt er, op de docent Militaire Geschiedenis na, er geen enkele historicus aan het woord en zijn de makers ook niet op zoek gegaan naar de historische sensatie. Daar komt de bijzondere vorm met alle brieflezers bij, waardoor de podcast deels ook over het heden gaat. En dat werkt heel goed.

Na zes afleveringen heb je als luisteraar het gevoel dat je Lies hebt leren kennen. En dan is er eigenlijk maar één conclusie mogelijk: wat zou Lies, die vrijgevochten vrouw met zoveel aanbidders, het heerlijk hebben gevonden om na al die jaren met deze podcast weer op een voetstuk te staan.