Een intellectuele geweldenaar

Een biografie als antwoord op een autobiografie, zo kan deze monumentale studie van Margit van der Steen over Hilda Verwey-Jonker (1908-2004) worden gekenschetst. De auteur kiest de ‘raadsels’ in het eigen boek van haar hoofdpersoon, Er moet een vrouw in, als vertrekpunt. Het is Verwey-Jonker dus niet gelukt het ‘uitgebreide gewroet in haar verleden’ door anderen, waarvan zij ooit zei er geen behoefte aan te hebben, met haar eigen biografische vlucht naar voren te ontmoedigen.

Dat Van der Steen zich er niets van aantrekt is natuurlijk terecht. Dit onderzoek, dat door de auteur met veel begrip, inzicht en warmte is uitgevoerd, is een waardevol complement bij wat de beroemde sociologe zelf aan het papier heeft toevertrouwd. Wat waren de raadsels uit haar boek? Verwey-Jonker was minder bescheiden dan zij het deed voorkomen (‘Zij was op macht uit,’ schrijft Van der Steen een paar keer) en meer gepassioneerd. Vanwaar dan toch dat ze zo opging in het vergadercircus, en hoe komt het dat haar autobiografie ze weinig kleur had?

Hilda Jonker, geboren in Goes, groeide op in Zwolle en Leiden, en promoveerde, na eerst rechten te hebben gestudeerd in Leiden en vervolgens sociologie in Amsterdam, in 1945 als eerste Nederlandse vrouw in de sociologie. Haar even talrijke als belangrijke maatschappelijke activiteiten, verspreid over een lang en productief leven, hebben voor een groot deel in het teken gestaan van de vrouwenemancipatie. Feministe werd zij naar eigen zeggen al in haar jeugd, toen ze merkte hoe moeilijk het voor haar moeder was als weduwe een baan te krijgen. Een moeder hoorde, weduwe of niet, thuis te zijn om voor de kinderen te zorgen.