‘Duitsland mag een leidende rol in Europa nemen’

Anton van Hooff:

‘Ik herinner me uit mijn jeugd de leus: “Eén Europa, mijn idee! Getekend: Hitler.” Dat zag je in de jaren vijftig op muren gekalkt staan. De tekst was typerend voor de naoorlogse Nederlandse angst voor een verenigd continentaal Europa, waarbinnen het grote Duitsland noodzakelijkerwijs een vooraanstaande positie inneemt. Dit soort onderbuikgevoelens beïnvloedt nog altijd de Nederlandse discussie over het Duitse leiderschap binnen de EU.

Na de Tweede Wereldoorlog is Nederland zich sterk Atlantisch gaan oriënteren. Te sterk, naar mijn mening. Voor Nederlandse politici, en met name de nu regerende liberalen, lijkt er sindsdien niets belangrijkers te bestaan dan de Amerikaanse bondgenoten tevreden te stellen. Zie de “politiemissie” in Afghanistan, zie het JSF-project. De kennis van Duitsland, en met name van de Duitse taal, heeft daar ernstig onder geleden. Mijn Nijmeegse studenten praatten Engels met Duitse studenten die slechts enkele tientallen kilometers verderop wonen.

Ik ben persoonlijk niet bang voor een leidende rol van Duitsland binnen Europa. Duitsland is een krachtige democratie. Veel meer dan de Nederlanders zijn de Duitsers zich bewust van de gevaren van onderbuikgevoelens, racisme en rechts-extremisme. De Duitse grondwet is de meest logische en heldere ter wereld, en anders dan in Nederland kan de burger zich er rechtstreeks op beroepen.’

Ruth Oldenziel:

‘Sinds de Tweede Wereldoorlog zien we een discrepantie tussen de economische macht van Duitsland en zijn politiek-militaire rol. Het land mocht lang geen leidende rol spelen binnen Europa. Sterker nog: de Europese wens om de Duitse macht te beteugelen lag ten grondslag aan de oprichting van de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal, een voorloper van de huidige Europese Unie.
Hoewel Duits leiderschap nu wel voor de hand ligt, voelen de Duitsers nog altijd gêne om die rol op zich te nemen. Daarbij speelt ongetwijfeld mee dat het voor Duitsland slecht kan uitpakken als het nu een doorbraak forceert in het Europese crisisoverleg. Worden de zuidelijke landen uit de euro gezet, dan kunnen deze hun schulden aan de Duitse banken nooit meer terugbetalen. De andere opties, solidariteit tonen via het massaal opkopen van obligaties door een échte Europese Centrale Bank of afschaffing van de euro, zullen voor de Duitsers al even pijnlijk zijn.
De Duitsers tonen geen echt leiderschap en voeren het debat over de crisis voornamelijk in morele termen: de zuidelijke landen zouden eenvoudigweg hun zaakjes niet op orde hebben en hun bevolkingen zouden niet hard genoeg werken. Zo hoeft men niet te erkennen dat de noordelijke landen het meest hebben geprofiteerd van de Europese eenheidsmunt.’

James Kennedy:

‘Jazeker! Ik zou er geen enkel probleem mee hebben als Duitsland de leiding op zich neemt in Europa. Ik vind het juist een probleem dat Duitsland hiervoor lijkt terug te deinzen. De huidige crisis kan alleen worden bestreden als een economisch sterke natie de zwakkeren bij de hand neemt. Maar net als de VS in de jaren dertig lijkt Duitsland zo’n internationale leidersrol niet te ambiëren.
Duitsland is al vele decennia een erg braaf land. Sinds de toenadering tussen bondskanselier Adenauer en president De Gaulle in de jaren zestig heeft Duitsland zich geschikt in het Franse leiderschap binnen Europa. Pas na de eenwording, tijdens het bondskanselierschap van Schröder, is Duitsland zich assertiever gaan opstellen op het internationale toneel. Maar het land heeft zich tot op de dag van vandaag uitgesproken pro-Europees opgesteld.
Dat Duitsland nog altijd terugschrikt voor een meer dominante rol binnen Europa heeft natuurlijk allereerst met het Duitse verleden te maken. Maar er is ook het besef dat Duitsland, in de woorden van Helmut Kohl, te groot is om primus inter pares te zijn en te klein is om de baas te spelen. Bovendien beseffen de Duitsers maar al te goed dat hun economische macht op wereldschaal tanende is.’