Reclameposters stelden de Sovjet-Unie voor als een ideaal vakantieland. Veel buitenlandse toeristen wisten best dat de werkelijkheid anders was. Toch lieten ze zich inpalmen door de propaganda en de belofte van champagne en kaviaar in de Transsiberië Express.
In 1929 richtten Russen het reisbureau Intourist op. De Sovjet-Unie hoopte zo buitenlandse toeristen te trekken en het imago van het land te verbeteren. Met de toeristen zouden bovendien buitenlandse valuta binnenstromen. De sociaal-realistische propaganda was niet geschikt voor deze bezoekers; daarom gebruikte Intourist reclameposters in westerse stijl, waarop veel luxe te zien was.
En dat sloeg aan. Binnen tien jaar brachten een miljoen toeristen een bezoek aan de Sovjet-Unie. Intourist spiegelde hun een multicultureel rijk van zestien verschillende Sovjetrepublieken voor. Volgens de propaganda hadden de inwoners allemaal gelijke rechten. De realiteit was weerbarstiger. Zo werd West-Europa bestookt met reclame voor Oekraïne, terwijl daar een hongersnood heerste die aan miljoenen mensen het leven kostte. Ook over de Sovjetrepublieken in de Kaukasus schepten de reclameposters op. Ze legden de nadruk op de industriële ontwikkeling die deze gebieden doormaakten dankzij het eerst Vijfjarenplan. Ondertussen werd de bevolking er uitgebuit en onderdrukt.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Intourist maakte reclame voor de nieuwe spoorlijnen die het grootste land ter wereld doorkruisten. In de jaren dertig blies het reisbureau de Transsiberië Express nieuw leven in. Advertenties wezen erop dat je in tien dagen via deze verbinding van West-Europa naar Vladivostok kon reizen, en vandaar de boot naar Beijing of Tokyo kon nemen. De treinreis stond bekend om rijk gedekte tafels, champagne en kaviaar. Ondertussen was het onderhoud van de spoorlijn in handen van dwangarbeiders.
Ook na de Tweede Wereldoorlog deed Intourist goede zaken. Het reisbureau breidde zijn activiteiten uit met reizen voor de Russische bevolking naar het buitenland. In 1964 maakten een miljoen reizigers via Intourist een trip over de grenzen. In 1974 organiseerde Intourist het staatsbezoek van de Amerikaanse president Richard Nixon aan de Sovjet-Unie.
De meeste westerse toeristen wisten dat ze voortdurend in de gaten werden gehouden. De gidsen waren voor een groot deel KGB-agenten, de hotels zaten vol camera’s en microfoons. De reisleiding deed er alles aan om het contact tussen toeristen en de lokale bevolking te beperken.
Na de val van de Sovjet-Unie werd Intourist in 1992 geprivatiseerd. Het bureau organiseert nog steeds rondreizen door Rusland.
Meer weten:
Arjan den Boer schreef Een nieuw reisland. Sovjet-affiches van Intourist. Veel posters zijn ook te zien op zijn website: https://retours.eu/nl/39-intourist-USSR-posters.
