Dief, fraudeur, pornograaf, lasteraar, incestpleger, pooier van zijn eigen vrouw, atheïst – het waren geen geringe vergrijpen waar de zeventiende-eeuwse graficus, schrijver en jurist Romeyn de Hooghe (1645-1708) van werd beschuldigd. Vooral de laatste aanklacht kon in het vroegmoderne Europa iemand de kop kosten. Nu liep dat in de Republiek niet zo’n vaart als in andere landen, maar toch was dit voor de beklaagde buitengewoon riskant.
Dat Romeyn de Hooghe meermalen te maken kreeg met heuse lastercampagnes, waarbij smaadschriften werden gepubliceerd en het zelfs tot een officiële aanklacht kwam, had ongetwijfeld ook te maken met ordinaire kinnesinne. Hij was de meest getalenteerde en productieve prentenmaker van zijn tijd, die met zijn boekillustraties, nieuws- en spotprenten, en het eerste satirische geïllustreerde periodiek ter wereld veel geld verdiende.
Het gebruiksdrukwerk dat hij maakte was niet alleen van hoge kwaliteit, maar voorzag ook duidelijk in een behoefte. Veel gebeurtenissen uit de laatste drie decennia van de zeventiende eeuw zijn in het collectieve geheugen blijven hangen dankzij zijn prenten. Denk bijvoorbeeld aan de bloedbaden die het Franse leger in 1672 aanrichtte in de dorpen Bodegraven en Zwammerdam, of de vervolging van de hugenoten in Frankrijk. In wervelende prenten beeldde hij heel realistisch de gruwelen van de oorlog uit.
Op veel prenten van De Hooghe is het Frankrijk van Lodewijk XIV de kwaaie pier, en in de jaren 1688-1689 vervaardigde hij een hele reeks spotprenten op de Zonnekoning. De Franse vorst was dan ook de voornaamste vijand van stadhouder Willem III, en sinds diens ambtsaanvaarding in 1672 was De Hooghe een van diens ijverigste en beste propagandisten. En dat gold niet alleen voor de strijd die Willem leverde met buitenlandse vijanden, maar ook voor die met ‘staatsgezinde’ regenten. Verschillende Amsterdamse regenten speelden dan ook een rol in de lastercampagnes tegen De Hooghe, wiens levenswandel inderdaad niet onberispelijk was, en hadden graag gezien dat zijn werk uit de roulatie werd genomen.
Het turbulente leven De Hooghe wordt door Henk van Nierop, emeritus hoogleraar nieuwe geschiedenis aan de UvA, zeer gedetailleerd beschreven. De zorgvuldigheid gaat af en toe ten koste van de vaart van het boek, en sommige prenten hadden wel wat groter mogen worden afgedrukt. Toch vormt dit boek een belangrijke bijdrage aan de cultuur- en mentaliteitsgeschiedenis van de Republiek tijdens het bewind van Willem III.
Rob Hartmans is historicus, journalist en vertaler.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
