Home De vernuftige etser – Henk van Nierop

De vernuftige etser – Henk van Nierop

  • Gepubliceerd op: 20 juni 2019
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Rob Hartmans
  • 2 minuten leestijd
De vernuftige etser – Henk van Nierop

Dief, fraudeur, pornograaf, lasteraar, incestpleger, pooier van zijn eigen vrouw, atheïst – het waren geen geringe vergrijpen waar de zeventiende-eeuwse graficus, schrijver en jurist Romeyn de Hooghe (1645-1708) van werd beschuldigd. Vooral de laatste aanklacht kon in het vroegmoderne Europa iemand de kop kosten. Nu liep dat in de Republiek niet zo’n vaart als in andere landen, maar toch was dit voor de beklaagde buitengewoon riskant.

Dat Romeyn de Hooghe meermalen te maken kreeg met heuse lastercampagnes, waarbij smaadschriften werden gepubliceerd en het zelfs tot een officiële aanklacht kwam, had ongetwijfeld ook te maken met ordinaire kinnesinne. Hij was de meest getalenteerde en productieve prentenmaker van zijn tijd, die met zijn boekillustraties, nieuws- en spotprenten, en het eerste satirische geïllustreerde periodiek ter wereld veel geld verdiende.

Het gebruiksdrukwerk dat hij maakte was niet alleen van hoge kwaliteit, maar voorzag ook duidelijk in een behoefte. Veel gebeurtenissen uit de laatste drie decennia van de zeventiende eeuw zijn in het collectieve geheugen blijven hangen dankzij zijn prenten. Denk bijvoorbeeld aan de bloedbaden die het Franse leger in 1672 aanrichtte in de dorpen Bodegraven en Zwammerdam, of de vervolging van de hugenoten in Frankrijk. In wervelende prenten beeldde hij heel realistisch de gruwelen van de oorlog uit.

Op veel prenten van De Hooghe is het Frankrijk van Lodewijk XIV de kwaaie pier, en in de jaren 1688-1689 vervaardigde hij een hele reeks spotprenten op de Zonnekoning. De Franse vorst was dan ook de voornaamste vijand van stadhouder Willem III, en sinds diens ambtsaanvaarding in 1672 was De Hooghe een van diens ijverigste en beste propagandisten. En dat gold niet alleen voor de strijd die Willem leverde met buitenlandse vijanden, maar ook voor die met ‘staatsgezinde’ regenten. Verschillende Amsterdamse regenten speelden dan ook een rol in de lastercampagnes tegen De Hooghe, wiens levenswandel inderdaad niet onberispelijk was, en hadden graag gezien dat zijn werk uit de roulatie werd genomen.

Het turbulente leven De Hooghe wordt door Henk van Nierop, emeritus hoogleraar nieuwe geschiedenis aan de UvA, zeer gedetailleerd beschreven. De zorgvuldigheid gaat af en toe ten koste van de vaart van het boek, en sommige prenten hadden wel wat groter mogen worden afgedrukt. Toch vormt dit boek een belangrijke bijdrage aan de cultuur- en mentaliteitsgeschiedenis van de Republiek tijdens het bewind van Willem III.
 
Rob Hartmans is historicus, journalist en vertaler.
 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Beatrice de Graaf portret
Beatrice de Graaf portret
Column

Trump begrijpt niet echt wat oorlog is

Nadat de HSS Iowa duizenden kilometers had gevaren, duizenden tonnen munitie had afgeschoten, en misschien wel nucleaire kernkoppen had meegetorst, mocht het schip in 2012 eindelijk voorgoed aanmeren. Het ligt nu in de haven van Los Angeles, voor iedereen te bezoeken als museum. En dat kan ik u van harte aanraden. Een tochtje door dit...

Lees meer
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Interview

Historici in Amerika voelen angst: ‘Slavernij, gender en klimaat zijn nu verboden woorden’

President Donald Trump richt zijn vizier op universiteiten die hij ‘te woke’ vindt. Wie niet stopt met zijn diversiteitsbeleid, verliest subsidie. Zijn de Verenigde Staten nog wel het beloofde land voor wetenschappers? ‘Ik denk absoluut na over een terugkeer naar Nederland.’ Ze had in april een beurs aan moeten vragen voor haar onderzoek, maar Andrea...

Lees meer
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
Artikel

CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud

Langs mystieke én langs praktische weg onderzocht alchemist Jan Baptista van Helmont de mens en de wereld. Hij droomde van magische zalven en spirituele zaden en liet scheikundigen een belangrijke erfenis na. Maar zijn ideeën brachten hemzelf in grote problemen. Naar verluidt had Jan Baptista van Helmont rare, ketterse dingen beweerd. Dat het zweet van...

Lees meer
Portret Jean-Marc van Tol
Portret Jean-Marc van Tol
Interview

Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’ 

Jean-Marc van Tol laveert al jaren tussen wetenschap en literatuur. Hij werkt aan een romantrilogie over raadpensionaris Johan de Witt. Inmiddels zijn er twee delen verschenen, Musch en Buat. Daarnaast is hij coauteur van een nieuw historisch boek over zijn held: De wereld van De Witt. ‘Historici moeten zich op feiten baseren, maar ook hun...

Lees meer