Jan Brokken schreef een fascinerend portret van zijn moeder. Als jonge vrouw raakte ze gegrepen door Nederlands-Indië. Ze beleefde er de mooiste en verschrikkelijkste jaren van haar leven.
Olga, een meisje van 23 lentes oud, loopt in 1935 door de tuinen van Buitenzorg. Als dochter van een Russische immigrant en een Hollandse boerendochter groeide ze op in Oestgeest – wel even andere koek dan de hortus botanicus van Bogor in Nederlands-Indië. Decennia later vertelt ze haar schrijverszoon Jan Brokken (1949) dat ze daar op die idyllische plek verliefd raakte op de tropen. Direct roept hij haar beeld voor zijn romantisch geestesoog op: ‘Ik stel me voor dat ze onder een witte parasol liep en een hoed van gaas droeg met brede randen, die haar zowel tegen de zon als tegen de muggen beschermde – haar huid was witter dan sneeuw (…).’
Brokken paart in De tuinen van Buitenzorg biografie aan historisch onderzoek naar die hortus botanicus. En dat doet hij zoals gebruikelijk met soepele pen, minutieuze waarnemingen, historische feiten en onnadrukkelijke eruditie over schrijvers en componisten – puur leesgenot. Hij schrijft biografisch over Olga en de twee jaar oudere theoloog Han, die in 1935 emigreerden naar Nederlands-Indië. In 1947 moesten ze het land verlaten. De troef van Brokken in dit boek is dat hij van een tante de brieven kreeg toegespeeld die zijn moeder haar vanuit haar nieuwe vaderland schreef. ‘Jij hebt nog altijd niet ontdekt wie ze is,’ voegde ze hem toe. Dat leidt tot een fascinerende ontdekkingsreis, die Brokken extra reliëf geeft door ook over de componist Leopold Godowsky te schrijven, die eveneens blijvend ‘aangeraakt’ werd door Nederlands-Indië. Godowsky raakte er in de ban van gamelan, een verzamelnaam voor allerhande slaginstrumenten. Olga op haar beurt ontpopte zich daar tot een talenwonder; ze leerde Maleis, Makassaars, Boeginees. Maar er was ook verdriet: ze verloor een dochtertje.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Brokken legt in deze liefdevolle Muttersuche de nadruk op geluksmomenten, op haar avontuurlijke inslag. Na de oorlog, na de helse tijd in het jappenkamp met haar kinderen, was ze een ander geworden. Ze overleed in 1983 aan een hartziekte die ze in het kamp had opgelopen, schrijft Brokken in het navrante slot. Maar daarvoor heeft hij gloedvol gereconstrueerd hoe intens ze geleefd heeft, in een ander land, in een andere tijd.
Jeroen Vullings is biograaf en criticus.
De tuinen van Buitenzorg
Jan Brokken
224 p. Atlas Contact, € 22,99