Stelling december: ‘Tanja Nijmeijer is een vrijheidsstrijdster’
Anton van Hoof:
‘Ja, zo zie ik haar wel. Je zou haar misschien naïef kunnen noemen, en haar revolutionaire idealen kunnen beschouwen als niet meer van deze tijd. Maar ik geloof wel in de zuiverheid van haar motieven. En ik vind het ook heel nobel dat ze alles voor haar idealen heeft willen opgeven.
Het tragische aan Tanja Nijmeijer is dat de FARC de gewapende strijd lijkt te gaan verliezen. Want het zijn over het algemeen de winnaars die de geschiedenis schrijven. Of je als gewapende rebel uiteindelijk als vrijheidsstrijder of als terrorist de geschiedenisboeken in gaat, hangt in grote mate af van de uitkomst van de strijd. Zo heeft Gerry Adams op het internationale toneel een ontwikkeling kunnen doormaken van gebrandmerkt IRA-terrorist tot gerespecteerd Noord-Iers politicus. In de carrière van de voormalige Israëlische premier Begin voltrok zich eenzelfde transformatie.
Zo’n historische herwaardering kan trouwens enige tijd in beslag nemen. De slaaf Spartacus, die in 73 v.Chr. in opstand kwam tegen de Romeinen, werd door de Romeinse geschiedschrijvers omschreven als rover en terrorist. Zijn herwaardering kwam pas op gang ten tijde van de Franse Revolutie. Uiteindelijk zou hij niet alleen zijn naam verlenen aan de communistische spartakisten van Liebknecht, maar ook aan de beroemdste voetbalclub van de voormalige Sovjet-Unie: Spartak Moskou.’
Ruth Oldenziel:
‘Ze ziet zichzelf ongetwijfeld als vrijheidsstrijdster. Net als vele andere gewapende rebellen in de geschiedenis. Maar de ultieme vraag is natuurlijk wanneer een doel de middelen heiligt. In de praktijk blijkt dat een duivels dilemma.
Ongewapend verzet kan zeer effectief zijn. Er bestaat dan ook een lange traditie van burgerlijke ongehoorzaamheid, van de ideeën van Tolstoj tot de echt ongewapende rebellie van verzetsleiders als Gandhi en Martin Luther King. Daar moet je echter wel bij aantekenen dat de laatste twee opereerden onder machthebbers die pretendeerden een rechtsstaat te besturen. De Britten geloofden oprecht dat zij de beschaving naar India brachten, en de Amerikaanse elite geloofde begin jaren zestig daadwerkelijk dat de rechten voor minderheden in de VS waren gewaarborgd.
Het doel van burgerlijke ongehoorzaamheid is dan ook de machthebbers tot schande te brengen: om aan te tonen dat zij niet in praktijk brengen wat ze in het openbaar belijden. Maar wat doe je als machthebbers helemaal niet pretenderen een rechtsstaat te besturen, zoals in nazi-Duitsland? Dan zal burgerlijke ongehoorzaamheid weinig effect sorteren. Dat was dan ook geen optie voor iemand als Gerrit van der Veen. Of gewapende strijd gerechtvaardigd is, hangt dan ook in belangrijke mate af van de politieke situatie in een land.’
James Kennedy:
‘Ik twijfel er niet aan dat ze zichzelf beschouwt als vrijheidsstrijdster. Dat is ook haar grote meerwaarde voor de FARC: dat zij een van de laatste ware gelovigen is. Ook al blijkt uit haar dagboeken dat ook Nijmeijer twijfelt. Het is echter weinig zinvol iemand aan te duiden als vrijheidsstrijder – of als terrorist. Beide termen zijn ongelukkig, omdat ze de complexe werkelijkheid geweld aandoen.
Toen de FARC begin jaren zestig werd opgericht, had ze als gewapende beweging die de rechten van de kleine boeren verdedigde zeker legitimiteit. Er was sprake van een zeer bloedige burgeroorlog in Colombia. Buitenlandse investeerders hadden de regering ertoe aangezet kleine landeigenaren van hun grond te verjagen. Maar de bevrijdingsbeweging die de FARC was, begon al snel zelf allerlei vormen van onvrijheid te scheppen. De gedwongen rekrutering van minderjarigen is daar slechts één voorbeeld van.
Alle vormen van gewapende strijd hebben een eigen, vuile dynamiek. Ik denk dat Che Guevara bij uitstek het voorbeeld is van iemand die streed voor vrijheid en gerechtigheid, maar er tegelijkertijd niet voor terugdeinsde zelf onschuldige slachtoffers te maken als dat hem zo uitkwam. Wie zijn leven wijdt aan de gewapende strijd, moet op z’n minst rekening houden met in moreel opzicht hoogst ambivalente resultaten.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
