De stelling
Anton van Hooff:
‘Zoals zo vaak het geval is bij “moderne” begrippen, hadden de oude Grieken de primeur van het begrip “amnestie”. Het woord is dan ook afkomstig uit het klassieke Grieks. Het betekent letterlijk “niet-herinnering” en werd gebruikt in de zin van een “bewust vergeten”. In het jaar 403 voor Christus besloten de inwoners van Athene tot zo’n opgelegde vergetelheid.
Het oligarchische terreurregime van “De dertig” had, als reactie op de nederlaag van Athene in de Peloponnesische Oorlog, talrijke Atheners – men spreekt van 1500 – laten liquideren. Toen de democraten na een reeks van krijgsoperaties weer de overhand kregen, werd collectief besloten het verleden te laten rusten. Niemand zou gerechtelijk worden vervolgd voor misdaden begaan in de tijd van troebelen. Dat was een praktische beslissing, met het oog op rust en verzoening in de gemeenschap.
Essentieel voor het begrip amnestie is dat beide partijen het erover eens zijn dat men het verleden maar beter kan laten rusten. Aan die essentiële voorwaarde is in Suriname niet voldaan. Bovendien verleen je pas amnestie nadat iemand schuldig is verklaard of wanneer iemand schuld heeft bekend. Dat is bij Bouterse nog steeds niet het geval, dus kan er geen sprake zijn van werkelijke amnestie of collectieve verzoening.’
Ruth Oldenziel:
‘We hebben het natuurlijk maar over een deel van de Surinaamse bevolking. Die reageert op dezelfde wijze als de nieuwe machthebbers die na de val van de dictaturen in Brazilië en Uruguay, halverwege de jaren tachtig, amnestywetten invoerden. Zij maakten immers deel uit van dezelfde elite die bij de dictaturen betrokken was. Deze amnestywetten zouden uiteindelijk ongedaan worden gemaakt door een latere generatie machthebbers.
Ook in Suriname zijn de amnestywetten waarschijnlijk een tijdelijk verschijnsel; het is een fase van gedeeltelijke ontkenning waar het land doorheen moet, net als Spanje na de dood van Franco. Daar duurde het twee generaties voordat men het verleden durfde aan te pakken. En vergeet niet dat bijna alle 300.000 Surinamers in Paramaribo wonen en elkaar dus persoonlijk kennen, wat de situatie uniek maakt.
Het land zelf is er dus nog niet klaar voor, maar Bouterse zou uiteraard ook onder het internationaal recht kunnen worden veroordeeld. Bijvoorbeeld voor drugshandel. Maar daar is Suriname internationaal gezien weer te onbelangrijk voor, zeker vanuit het oogpunt van de VS. Dus ook dat zal niet gebeuren.’
James Kennedy:
‘Welk land is daar wel aan toe? Het heeft Nederland decennia gekost om de militaire activiteiten in Nederlands-Indië te verwerken. Dat waren traumatische ervaringen voor een groot deel van de bevolking, net als de Decembermoorden dat waren in Suriname. Suriname is een klein land waar men elkaar veelal persoonlijk kent. Het afslachten van een groep prominenten was bijzonder traumatisch, omdat het zich dichtbij afspeelde.
Bovendien leent de economische en politieke situatie in Suriname zich er niet voor het verleden centraal te stellen om daarmee in het reine te komen. De prijzen zijn hoog en de werkeloosheid is groot. Veel Surinamers hebben het gevoel dat ze het zich nu niet kunnen permitteren de president van hun land te berechten. Bouterse zit te diep in de machtsstructuren van het land, en zijn NDP is een belangrijke politieke speler. Dat betekent dat de kleine oppositiepartijen veel politiek kapitaal zullen verspelen als ze de vervolging van Bouterse er doordrukken.
Toch is het belangrijk te constateren dat, desondanks, een flink deel van het gewone volk luidkeels roept om een eerlijk proces tegen de verdachten. Er is geen sprake van een doofpot: een deel van de bevolking wil wel degelijk met de recente geschiedenis van het land in het reine komen.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
