De stelling

James Kennedy:
‘Het valt mij als Amerikaan op dat de slavernij maar een kleine rol speelt in de manier waarop Nederlanders naar hun geschiedenis kijken. Amerikaanse presidenten laten zich al enige tijd expliciet uit over het slavernijverleden. Het is in dit opzicht interessant dat de laatste twee presidenten het voormalige slaveneiland Gorée bij Senegal – dat door de Nederlanders zijn naam heeft gekregen – hebben aangedaan. Bush heeft hier in 2003 de slavernij in krachtige termen veroordeeld.

Het Amerikaanse slavernijmonument stamt uit de jaren zeventig van de negentiende eeuw. Het eerste Nederlandse slavernijmonument is in 2002 opgericht. De discussie over het Nederlandse slavernijverleden is hier dus nog een nieuwigheid. Pas nadat Surinaamse en Antilliaanse rijksgenoten naar Nederland kwamen ging het onderwerp spelen. Daarom is men nog onwennig over de plaats die het moet gaan innemen in de “civil religion”.
Toch kan het geen kwaad dat Nederland, dat zichzelf als land van de vrijheid ziet, zich gaat bezinnen op wat het in de rest van de wereld heeft gedaan; op de vrijheid die het mensen heeft ontnomen. Balkenende moet proberen daar de juiste woorden voor te vinden, met een zekere begrenzing aan de mate van slachtofferschap en zonder toe te geven aan eisen voor financiële compensatie.’

Ruth Oldenziel:
‘Het collectieve bewustzijn in Nederland ten aanzien van het slavernijverleden is vrijwel nihil. De overheden mogen dan wel het Amsterdamse slavernijmuseum subsidiëren, het herdenken op zich maakt nog geen onderdeel uit van ons nationale bewustzijn. Dat is niet alleen in Nederland het geval, maar in het gehele Westen, inclusief de Verenigde Staten. Zeker vergeleken met de Holocaustherdenkingen en de herstelbetalingen aan de Indianen.
Je kunt wel zeggen dat de slavernij tot een ver verleden behoort, maar latere generaties stellen zich altijd de vraag of er rekenschap is gegeven. Het slavernijmonument vormt daarvan slechts het begin. Bovendien is ons slavernijverleden niet alleen belangrijk vanwege het leed dat is aangericht, maar ook vanwege het grote belang ervan voor onze toenmalige economie.
Nu we ons toch gaan afvragen wat de kern uitmaakt van onze geschiedenis, dan hoort dit er ook bij. Als je de VOC wilt annexeren voor de eigen nationale geschiedenis, dan ook de WIC.
Het lijkt mij daarom evident dat Jan Peter Balkenende bij de herdenking aanwezig moet zijn. Het is belangrijk dat de premier eens voor de troepen uitloopt, zijn verantwoordelijkheid neemt en waarlijk leiderschap toont. De koningin is hem trouwens in 2002 al voorgegaan bij de onthulling van het slavernijmonument.’

Anton van Hooff:
‘Ik heb er een dubbel gevoel bij. Zolang het doel zuiver het gedenken van een gruwelijk historisch feit is, heb ik er geen bezwaar tegen dat de regering aanwezig is. Het vergroten van het historisch besef vind ik ook een prima argument. Maar hier zit toch vooral het idee achter van “jullie blanken hebben ons gekleurde mensen onrecht aangedaan, en dat zullen jullie merken ook”.
Die hele historische slachtoffercultus bevalt mij niet. Moeten wij van de
Romeinen excuses vragen voor de verovering door Julius Caesar? En moeten de
protestanten niet eens hun verontschuldigingen aanbieden voor de Beeldenstorm? Waar is het eind van de schuldhorizon? Die hele Holocaustcultus gaat mij ook steeds meer tegenstaan, net als het politieke gedram over de Armeense kwestie.
Zolang de daders nog onder ons zijn is de schuldvraag belangrijk, maar ik voel me niet verantwoordelijk voor de misdaden van mijn voorouders. Er wordt een haast bijbels schuldidee verondersteld: de zonden van de vaderen komen op de kindskinderen neer.
Deze Nederlandse staat is toch niet verantwoordelijk voor de slavernij? Dit soort schuldherdenkingen moet vooral de slachtoffers argumenten geven om de hand op te kunnen houden of ze rechten bezorgen, op compensatie of zelfs op het land Israël. En daar heb ik moeite mee.’