De Stelling

Anton van Hooff:
‘Op het eerste gezicht denk ik van wel. Nederland heeft gefaald in het beschermen van de echtgenoten van deze vrouwen, terwijl hun was beloofd dat men tot het uiterste zou gaan in het bieden van een safe haven. Dat heeft men niet waargemaakt. Nederland heeft de zaak wel heel gemakkelijk uit handen gegeven en was nauwelijks bereid om geweld te gebruiken. Voor die terughoudendheid moet men de verantwoordelijkheid dragen.
Aan de andere kant: als Nederland zomaar zou betalen, dan maakt het zich er misschien wel erg gemakkelijk van af. Wat dat betreft heb ik mijn twijfels over het nut van een schadevergoeding. Je schuld afkopen is namelijk de eenvoudigste manier om je geweten te sussen. De regering – een latere regering – is dan wel afgetreden, maar de militair verantwoordelijken zijn nooit echt ter verantwoording geroepen. De toenmalige commandant van Dutchbat, luitenant-kolonel Karremans, heeft promotie gekregen. Naar mijn rechtsgevoel had er meer persoonlijke verantwoordelijkheid moeten worden genomen.
Misschien is het daarom goed dat er een rechtszaak komt. Een rechtsstrijd zou veel kunnen verduidelijken, zodat bijvoorbeeld eindelijk eens goed uitgezocht wordt wie de luchtsteun heeft tegengehouden. Was dat Nederland of waren het de Verenigde Naties? Het achterhalen waar nu precies de verantwoordelijkheid voor het drama ligt, vind ik belangrijker dan compensatie.’

James Kennedy:
‘Ik begrijp wel dat staten terughoudend zijn in het erkennen van aansprakelijkheid wanneer dit kan leiden tot een schadevergoeding. Want het uitbetalen van een schadevergoeding betekent meestal niet het einde van de aansprakelijkheid, maar het begin van een oeverloze hoeveelheid claims. Daarom ben ik ook geen voorstander van een rechtszaak om een schadevergoeding af te dwingen.
We moeten bovendien in overweging nemen dat Nederland van alle Europese landen het meeste wederopbouwgeld naar Bosnië heeft overgemaakt. Dit past inderdaad binnen het reguliere Nederlandse beleid, en de regering zal het ook nooit als schuldbekentenis presenteren, maar op de achtergrond speelt toch een soort Wiedergutmachung mee. Of tenminste het gevoel dat Nederland een speciale verantwoordelijkheid heeft voor Bosnië.
Aan de andere kant heeft Den Haag nooit willen onderkennen wat er in Srebrenica is gebeurd. Men heeft de sterke neiging zichzelf als slachtoffer af te schilderen van de
machtspolitiek van de grote landen en de onbekwaamheid van de Verenigde Naties. Terwijl Nederland, door naïviteit en door een te sterke prioriteit bij de bescherming van de eigen manschappen te leggen, de omstandigheden heeft geschapen waaronder 8000 Bosniërs konden worden vermoord. Het zou een goede eerste stap zijn wanneer Den Haag deze nalatigheid nu eindelijk erkent.’

Ruth Oldenziel:
‘Als je het internationaal bekijkt, moet je constateren dat de Nederlandse regering als enige de consequenties heeft getrokken uit het drama van Srebrenica. Het kabinet-Kok is gevallen. En ook al was dat geen schuldbekentenis, het is niet niks. Nederland heeft, met onder meer het NIOD-rapport en het parlementair onderzoek, absoluut geprobeerd met het verleden in het reine te komen. Dat hebben we niet gezien bij de Verenigde Naties of in Frankrijk.
Tegelijkertijd valt op dat de verhouding van de Nederlandse regering met de nabestaanden van de slachtoffers slecht en pijnlijk is. De verwijten gaan over en weer. Terwijl de ervaring van de Tweede Wereldoorlog ons heeft geleerd dat je als overheid in zo’n situatie ruimhartig moet zijn en niet formeel en kil. Er was toen enkele geen aandacht voor de dramatische ervaringen van de teruggekeerde Joden; de schuldbekentenissen en het teruggeven van bezittingen geschieden op kille en formele wijze.
Bij iedere misdaad zie je dat bij de juridische afwikkeling het laatst aandacht wordt besteed aan de slachtoffers. Dit soort zaken onttrekt zich daarom aan een strikt juridische benadering. Ik vind dat Nederland, twaalf jaar na dato, alles uit de kast moet trekken om aan de slachtoffers genoegdoening te geven en ruimhartig schuld moet bekennen.’