De Stelling

Anton van Hooff:

‘De Anne Frankboom is een beetje een heilige boom geworden, zoals je die vroeger in deze streken had voordat het christendom zijn intrede deed. In de vroege Middeleeuwen hadden sommige christelijke predikers de gewoonte het “Heilige Woud” in te trekken om zo’n boom demonstratief om te hakken. De “heidenen” verwachtten dan de meest verschrikkelijke dingen, die vervolgens niet gebeurden. Volgens de missionaris was zo het Godsbewijs geleverd: er huisde geen godheid in die ene boom, want de ware God was overal. Zo denk ik dat ook de ware Anne Frank niet in die boom huist.

Ik heb begrepen dat de boom in Annes dagboek maar een zeer kleine rol speelt. Het zogenaamde historische belang van de boom is dan ook wat men een invented tradition noemt: latere generaties zijn er pas sentimentele waarde aan gaan hechten. Het past ook bij de wijze waarop Nederlanders met de natuur omgaan. Van elke boom hebben wij het idee dat hij eeuwenoud is en daardoor onvervangbaar, terwijl er in tien à twintig jaar een volwaardige nieuwe boom kan staan. Nederlanders zijn gewoon te sentimenteel wat bomen betreft – voor buitenlanders als mijn Letse vrouw komt dat wel eens lachwekkend over.’

James Kennedy:

‘Op een gegeven moment houdt het natuurlijk op. Je kunt het leven van een boom niet oneindig rekken. Maar ik kan me heel goed voorstellen dat mensen al het mogelijke doen om te voorkomen dat een dergelijke boom verdwijnt. Het is natuurlijk een sentimenteel idee, maar bomen zijn een van de weinige levende dingen die ouder zijn dan wij. Mede daardoor krijgen veel mensen bij het zien van een oude boom het gevoel dat ze worden verbonden met het verleden. Dat maakt bomen tot belangrijke “levende” getuigen van de geschiedenis. Uiteraard niet omdat ze daar daadwerkelijk iets over kunnen vertellen, maar omdat ze een aantrekkelijk hulpmiddel zijn om de geschiedenis te visualiseren.
Zo wordt in de Verenigde Staten de geschiedenis mede tot leven gebracht door het behoud van “historische” bomen. In de staat New York vind je nog altijd de “martelaarsboom”, waaronder een groepje blanke kolonisten door de Seneca-indianen werd gemarteld. Zo probeert men een gruwelijk stukje lokale geschiedenis levend te houden. In
Connecticut wordt een boom gekoesterd waaronder George Washington heeft uitgerust, in Virginia staat nog een boom uit het arboretum van Thomas Jefferson en ook van Elvis is een boom bewaard: een pin oak of moeraseik.’

Ruth Oldenziel:

‘Het lijkt mij dat de boom behouden moet blijven. De Franse historicus Pierre Nora wees in de jaren tachtig al op de behoefte van mensen aan lieux de mémoire of historische herinneringsplekken. Deze behoefte wordt groter op een moment van grote veranderingen, zoals we die nu meemaken. Bomen vervullen daarbij niet zelden de rol van herinneringsplek.

Dat is begrijpelijk: bomen overstijgen namelijk de generaties en staan symbool voor het leven. Zo heb je in Oklahoma City een boom die de bloedige aanslag op het federale overheidsgebouw in 1995 heeft overleefd. Deze staat nu bekend als de survivor tree. Stekjes van deze boom zijn verstuurd naar de Columbine High School na de massamoord van 1999 en naar voormalig burgemeester Giuliani van New York na 11 september 2001.
De boom van Anne Frank past in deze trend. Je kunt natuurlijk bezwaar hebben tegen alle sentimentaliteit rond Anne Frank in het algemeen, maar het is een feit dat zij een essentiële rol speelt in het onderwijs over de oorlog. Op de lagere school wordt de hele oorlog tot haar ervaringen gereduceerd. Bovendien staat de boom van Anne Frank symbool voor vrijheid. Anne keek vanuit het achterhuis naar buiten, naar de vrijheid, en zag dan deze boom.’