De Stelling

Uruzgan wordt voor Nederland een nieuw Srebrenica.

Anton van Hooff:

‘Nee, zo’n militaire afgang zal het ditmaal niet worden. De Nederlandse legerleiding wil juist graag bewijzen dat onze strijdmacht de les van “Srebrenica” heeft geleerd. Dat onze soldaten echt kunnen knokken. Er is een behoefte om stoer te doen: zie het optreden van chef-staf Dick Berlijn die aandrong op het inzetten van het Nederlandse leger. Het is ook een echte vechtmissie; de Nederlandse soldaten gaan geen opbouwwerk doen, maar moeten de orde handhaven. Er zullen deze keer dan ook Nederlandse doden vallen.
De uitgangspunten van de twee missies zijn heel verschillend. In Bosnië was er de oprechte wens om de bevolking te beschermen. Daar was men naïef in, en de militaire voorwaarden werden veronachtzaamd. Hier geldt een heel ander motief: de grote Amerikaanse druk op Nederland, dat graag de ideale NAVO-partner wil zijn.
Het Nederlandse leger moet de legermacht van de Verenigde Staten gaan ontlasten. Die kan de taak niet aan vanwege imperial overstretch. In een lastige provincie moeten wij de kastanjes voor ze uit het vuur halen. Gaat het mis, dan is dat niet de schuld van de Amerikanen. Dat is een strategie waar de Romeinen al gebruik van maakten – in ruige oorlogsgebieden als Thracïe en Spanje werden bondgenoten ingezet om Romeinen te sparen.’

Ruth Oldenziel:

Dat was de stelling van Boris Dittrich, wiens partijgenoot Bert Bakker de parlementaire enquête over Srebrenica leidde. Die zegt dat dus niet zomaar. In het rapport van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie worden de fouten van Srebrenica opgesomd: een slecht mandaat, een slechte voorbereiding en een slechte uitrusting. Over al die punten is nu uitgebreid gediscussieerd en dat is een groot verschil met de vorige missie.
Maar waar toentertijd niet over werd gesproken, en nu ook weer niet, is de internationale context waarin Nederland moet opereren. Volgens de secretaris-generaal van de NAVO, Jaap de Hoop Scheffer, staat het voortbestaan van de NAVO op het spel. De NAVO moet zich profileren, en daarom moet Nederland deelnemen aan ISAF. De Nederlandse “vredelievendheid” zou daarbij – afgezet tegen het gewelddadige Amerikaanse optreden – een garantie zijn voor succes.
Maar als we één ding van Srebrenica geleerd zouden moeten hebben, is het dat goede intenties alleen niet zaligmakend zijn. Het bureaucratisch conflict tussen de Amerikaanse en NAVO-commandostructuren is nog steeds niet opgelost. Het maken van een strikte scheiding tussen terrorismebestrijding en wederopbouw is bovendien naïef, want in Afghanistan ligt dat erg dicht bij elkaar. De NAVO is ook nog eens militair afhankelijk van de Verenigde Staten. Dat “eigen”, “menselijke” Nederlandse optreden zal een luchtspiegeling blijken.

James Kennedy:

‘Ik denk dat de kans daarop erg klein is. Ten eerste is de opdracht geheel anders: een bijdrage leveren aan de wederopbouw in Afghanistan. Niet het beschermen van een specifieke groep mensen, in een beperkte enclave, tegen een groep van een andere etniciteit. Een veel belangrijker verschil is echter dat het leger echt “op oorlogspad” gaat. Men gaat ervan uit dat men beschoten gaat worden en men bewapent zich dienovereenkomstig.
In Srebrenica was het mandaat van de Verenigde Naties beperkt. Ook was de Nederlandse positie toen erg afhankelijk van de verschuivende opvattingen van de bondgenoten over de voordelen van een enclave. Dat het mandaat daardoor aan verandering onderhevig was, bemoeilijkte de positie van de Nederlanders. Deze missie is vrij eenvoudig, men weet waar men aan toe is.
Opvallend is dat het element idealisme nog steeds meespeelt: “We gaan goede dingen doen in andere landen.” De Nederlanders willen nog altijd vrede en stabiliteit brengen. Maar in tegenstelling tot ’94 hebben ze niet langer het idee dat enkel het voorbeeld van hun “morele superioriteit” anderen tot vreedzaamheid brengt. Wel denken ze dat ze het beter zullen doen dan de Amerikanen, omdat ze anders met de bevolking zullen omgaan. Dat is toch een stukje bescheidener.’