De Romeinse keizer bekeken als instituut

In haar boek over Romeinse keizers neemt Mary Beard de lezer mee in haar wetenschappelijk onderzoek. Ze toont haar vondsten en de twijfels erover. Dat is informatief, maar ook vermoeiend.

Het is een onbegonnen zaak een Romeinse keizer echt te leren kennen. Daarom gaat de bekende Britse classica Beard in Keizer van Rome in op de Romeinse keizer als instituut. Wat waren zijn taken? Hoe hoorde hij zich te gedragen? En hoe zag het Romeinse volk hem?

Meer recensies lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Romeinse keizers waren veroveraar, weldoener en bouwer. Tenminste, zo stelt Plinius de Jongere in zijn lofdicht op keizer Trajanus. Doordat hij de eigenschappen prijst die Trajanus tot een goede heerser maken, leest Plinius’ Panegyricus volgens Beard als een functieomschrijving voor het keizerschap. Maar of de keizer deze eigenschappen goed of slecht invulde, was altijd een kwestie van interpretatie. De een kwam weg met een megalomaan bouwproject in de Italiaanse heuvels, omdat zijn biograaf op goede voet wilde komen met de keizer. De ander moest het bezuren omdat hij hield van uitgebreide diners, en zijn criticaster zich daartegen wilde afzetten.

Mary Beard weet haar boeken altijd zowel wetenschappelijk interessant als makkelijk leesbaar te maken. Voor haar duik in het keizerschap kiest ze voor een thematische aanpak, waardoor haar verhaal afwijkt van populaire keizerlijke biografieën. Ze behandelt het ontstaan van de alleenheerschappij en opvolgingskwesties, keizerlijke diners en reizen, verering en beeltenissen, taken en vrijetijdsbesteding, en de politiek aan het hof en de paleizen. Na 360 pagina’s trakteert ze de lezer bovendien op afbeeldingen, chronologische overzichten en een uitgebreid literatuuroverzicht met tips om verder te lezen.

Daarbij gebruikt Beard een opvallende en effectieve methode om haar analyse duidelijk te maken: in rap tempo laat ze literaire en archeologische bronnen op elkaar volgen om de lezer de patronen in de verschillen te laten zien. Niet de excentrieke uitspattingen van Romeinse keizers krijgen de meeste aandacht, maar de overeenkomsten tussen wat als ‘goed’ of ‘slecht’ gedrag wordt bestempeld. Zo laat Beard het grote publiek zien hoe moeilijk het is om sommige feiten te achterhalen, maar ook wat we wél kunnen zeggen over de rol die de keizer in het Romeinse Rijk speelde.

Hoe effectief en gedegen Beards methode ook is, het maakt Keizer van Rome een enigszins vermoeiend boek. Er komen zoveel kleine fragmenten op de lezer af dat die makkelijk kan worden overweldigd. Maar voor wie al wat weet van Romeinse heersers is het een aanrader.

Openingsafbeelding: Trajanus toont genade. Door Noel Halle, 1765.