Home ‘De Republiek was een geld-, belasting- en oorlogsmachine’

‘De Republiek was een geld-, belasting- en oorlogsmachine’

  • Gepubliceerd op: 10 jan 2019
  • Update 04 apr 2023
  • Auteur:
    Ollie Peijnenburg
‘De Republiek was een geld-, belasting- en oorlogsmachine’

Alles in de Republiek draaide om geld. Dat zegt historicus Luc Panhuysen, die tijdens de Collegedag Gouden Eeuw, op maandag 18 maart in Museum Prinsenhof in Delft, een college verzorgt. Panhuysen publiceerde meerdere boeken over de Gouden Eeuw. ‘Wie betaalde, bepaalde in de Republiek.’

Hoe was de politiek in de Republiek georganiseerd?

‘Het politieke stelsel van de Republiek kun je het best vergelijken met een matroesjka: elke keer als je een poppetje openschroeft, zit er een kleinere versie van zo’n poppetje in. Hetzelfde was het geval bij de Republiek. Zo waren er de Staten van Holland en de Staten-Generaal. Maar ook iedere provincie had zijn eigen Statenvergadering die overal weer verschillend was samengesteld. In die provincies waren er weer steden die een eigen economie en verkiezingen hadden. Wel waren de steden ingebed in de structuur van de provincie. Dus er was een connectie tussen de Statenvergaderingen en de steden. Johan de Witt omschreef de Republiek ook al op een adequate manier: “Republiek van de Zeven Verenigde Republieken”.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Wie had de macht in de Republiek?

‘Op papier gold de Staten-Generaal als bestuur van de Republiek, maar in feite lag de macht bij de provincie Holland. De Republiek was namelijk een land van kooplieden en alles draaide om geld. Wie betaalde, bepaalde. Holland moest de overige provincies tegemoet komen en andere provincies moesten Holland de dominantie binnen de Republiek gunnen. Het was dus een voortdurende kwestie van onderhandelen tussen de verschillende provinciën om de orde te behouden binnen de confederatie van de Republiek.’

Hoe is de Republiek ontstaan?

‘Als men aan de Republiek denkt, dan denkt men snel aan de prinsen van Oranje.

Er zijn echter twee Founding Fathers, en beiden burgers, die aan de wieg van de Republiek staan: Johan van Oldenbarnevelt en Johan de Witt. Van Oldenbarnevelt slaagde erin om binnen tien jaar na het overlijden van Willem van Oranje de Opstand te redden én de fundamenten te leggen voor de Nederlandse Republiek zoals die tot aan 1795 zou blijven voortbestaan. Hij richtte de Republiek zo in dat er geld werd verdiend om oorlog te voeren. Zo werd deze staat een geldmachine, een belastingmachine en een oorlogsmachine.

De andere Founding Father, Johan de Witt, moest die overlevingseenheid, die in tijden van oorlog onder Van Oldenbarnevelt tot stand was gekomen, omzetten tot een eenheid in vredestijd. Er kwamen echter spanningen met andere Europese mogendheden die uiteindelijk zouden leidden tot het rampjaar in 1672.’

Nieuwste berichten

Dordrecht tijdens de Sint-Elisabethsvloed
Dordrecht tijdens de Sint-Elisabethsvloed
Nieuws

Steden waren ongezond voor middeleeuwse boeren 

Toen het huidige Nederland vanaf de late Middeleeuwen verstedelijkte, nam het aantal mensen met luchtwegproblemen toe. Niet alleen in de stad, maar ook op het platteland. Dat blijkt uit het proefschrift The air we breathe, waarop Maia Casna onlangs in Leiden promoveerde. Casna onderzocht botten uit de periode 470-1850 op sporen van onder meer chronische...

Lees meer
Natuurbeschermers door Kristian Mennen
Natuurbeschermers door Kristian Mennen
Interview

‘Activisten kochten zelf natuurgebieden om ze te beschermen’

Tussen 1930 en 1960 stagneerde de natuurbescherming in Nederland. Door verschillende crises en de Tweede Wereldoorlog was de Nederlandse natuur onderaan de politieke agenda beland. In Natuurbeschermers beschrijft natuurhistoricus Kristian Mennen activisten die zich niet uit het veld lieten slaan en aandacht bleven vragen voor de Nederlandse flora en fauna.  Wanneer kwam er aandacht voor...

Lees meer
Troepen van Hamas
Troepen van Hamas
Artikel

Israël financierde Hamas: de vijanden hadden elkaar nodig

Rechtse Israëlische politici en Hamas hebben elkaar groot gemaakt, schrijft journalist Maurice Blessing. Beide partijen hadden elkaar jarenlang nodig om aan de macht te blijven. Tot voor kort ondersteunden Israëlische regeringen Hamas daarom zelfs financieel. Toen Israël in 1967 de Westoever en Gazastrook veroverde, besloot het de Moslimbroederschap te steunen, een antikoloniale beweging die zich...

Lees meer
Presentatie van het nieuwe nationaal embleem van Syrië
Presentatie van het nieuwe nationaal embleem van Syrië
Artikel

Syrië verwijst met hernieuwd symbool naar legendarische veldslag

Nu dictator Bashar al-Assad is verjaagd, presenteert Syrië een herontwerp van het nationale symbool: een gouden adelaar. Daarmee wil interim-president Ahmed al-Sharaa ‘een brug slaan tussen het verleden en de toekomst’. Met de adelaar verwijst hij naar een beroemde slag in 634 toen moslims de Byzantijnen versloegen en Damascus veroverden. Aan het begin van de...

Lees meer