‘De Nederlandse eenwording begon in de vijftiende eeuw’

Het tot wasdom komen van het Bourgondische hertogdom zorgde voor een nieuwe stap in de totstandkoming van de ‘Nederlandse’ identiteit, aldus bijzonder hoogleraar Bronontsluiting Jan Burgers, werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam en Huygens ING. Op 14 september geeft hij een college over de politieke ontwikkelingen in de vijftiende eeuw op de Collegedag Late Middeleeuwen.

Kunt u globaal aangeven wie de belangrijkste heersers waren in de Nederlanden in de vijftiende eeuw?
‘De Bourgondische hertogen waren de voornaamste vorsten in de Lage Landen toentertijd. Zij beheersten dan ook de politieke gang van zaken en het grootste gedeelte van de gebieden in de Lage Landen. Naar het schijnt hadden deze hertogen zelfs plannen voor de ontwikkeling van een Bourgondische staat. Deze hang naar centralisering wordt ook wel aangeduid als het “Bourgondische landencomplex”. Al is het noemen van staatsvorming in de periode die ik behandel in mijn college natuurlijk een anachronisme, het is wel een feit dat de Bourgondische hertogen een aanzet gaven tot het ontstaan van een “Nederland”.’

‘De Bourgondische hertogen gaven een aanzet tot het ontstaan van een “Nederland”‘

Kunnen we dan stellen dat de eenwording van de Lage Landen begon in de vijftiende eeuw?
‘Van een bepaalde mate van eenwording was in deze tijd zeker sprake. Het ontstaan van een Rekenkamer en een parlement, een centrale rechtbank, en natuurlijk de totstandkoming van een centraal overlegorgaan in de vorm van de Staten-Generaal bevorderden bestuurlijke integratie.
 
Ook werd de belastingdruk door de vele oorlogen steeds hoger tijdens de regeerperiode van Karel de Stoute (1467-1477). Dit leidde ertoe dat dat Karel en zijn naasten steeds meer moesten overleggen met hun onderdanen, wat de positie van de hertog ondermijnde. Als gevolg van deze zwakkere positie vergaarden de steden, die belangrijk waren in de formatie van de Nederlanden, meer macht.  Al met al vormden de bestuurlijke vernieuwingen en de economische afhankelijkheid van de Bourgondische hertogen samen een aanleiding tot de eenwording van de Lage Landen.’
 
Uit uw lezing blijkt dat 1477 een essentieel jaar was in de politieke ontwikkeling van Nederland. Waarom?
‘Vorsten in de late Middeleeuwen waren erop gebrand om via huwelijkspolitiek en erfrechten nieuwe gebieden te verkrijgen. Ook voor de ontwikkeling van de Bourgondische gebieden was dit fundamenteel. In 1477 kwam Karel de Stoute te overlijden en het voornaamste probleem was dat hij geen mannelijke erfgenaam had. Hij werd opgevolgd door zijn dochter Maria van Bourgondië (1477-1482), die getrouwd was met Maximiliaan I van Oostenrijk: een Habsburgse kroonprins. Een verbond van Nederlandse gewesten had de nodige druk uitgeoefend op de totstandkoming van dit huwelijk omdat er sterke medestanders nodig waren om militaire dreiging uit Frankrijk het hoofd te bieden. Dankzij een gemeenschappelijke vijand kwamen de Nederlandse gebieden zo dus nader tot elkaar en zetten een eerste aanzet naar – als je dat zo wilt noemen – een Nederlandse identiteit.’

Klik hier voor meer informatie over en tickets voor de Collegedag Late Middeleeuwen.

_{Afbeelding: Karel de Stoute}