Recent bezocht ik de tentoonstelling over de Moderne Devotie in Zwolle. De tentoonstelling is verspreid over 2 locaties: Museum de Fundatie en het Stedelijk Museum Zwolle. Deze spreiding is niet verkeerd bedacht omdat beide musea met elkaar verbonden zijn door een stadswandeling langs monumenten van de Moderne Devotie. Daarmee beleef je meteen de stad op een andere manier. Toch wringt de splitsing een beetje, omdat de tentoonstelling op beide plaatsen net niet de uitstraling heeft, die je zou verwachten. Vanzelfsprekend heb ik alle begrip voor budgettaire overwegingen, crisistijd, geen sexy onderwerp, maar… we hebben het hier wel over een heel bijzondere religieuze stroming met haar wortels aan de IJssel. Het had naar mijn smaak toch wat ambitieuzer gemogen. Mijn bezoek begon in De Fundatie waar het merendeel van de zgn. Sarijshandschriften wordt getoond. Deze getijdenboeken op klein formaat bevatten mooie miniaturen en details, maar zijn als exponent van de Moderne Devotie natuurlijk soberder dan de getijdenboeken die we kennen van de gebroeders van Limburg of van Katharina van Kleef. Er wordt keurig uitleg gegeven over techniek en ontstaan van de boeken en het is natuurlijk geweldig om in ca. 20 stuks te mogen kijken. De boeken werden gebruikt in de kloosters van de beweging of door gegoede burgers. Ter vergelijking ligt er ook een groot getijdenboek, met meer vuurwerk op het vlak van de miniaturen. Eveneens in Zwolle vervaardigd, maar dan in opdracht van een rijke Utrechtse kannunik. Het verschil in religieuze beleving is meteen duidelijk. Een betere introductie van de Moderne Devotie kun je niet hebben. Vervolgens zijn een aantal zalen gewijd aan middeleeuwse kunst, die is geleend uit diverse Nederlandse en Belgische musea en kerken. Met name dat laatste is leuk, want normaal zitten kerken natuurlijk op slot. Overigens betreft het geen topstukken. Ze dienen ter illustratie van de verinnerlijking en ook de democratisering van de religieuze beleving aan het eind van de middeleeuwen. Een directe oorzakelijk verband met de Moderne Devotie is echter lastig te vinden. Hebben we te maken met parallelle ontwikkelingen, of zijn kunstenaars echt anders gaan werken dankzij inzichten vanuit de Moderne Devotie? De verwantschap in sfeer en thema is heus duidelijk, maar er wordt geen verband aangetoond. Een zaaltje met prenten van Dürer is natuurlijk niet te versmaden, maar is er toch een beetje bijgesleept. Dan blijkt de expo in De Fundatie ineens afgelopen en dus erg compact. De overige 75% van De Fundatie wordt in beslag genomen door de schitterende tentoonstelling Meer Licht, over romantische natuurbeleving in de hedendaagse kunst. Vervolgens trok uw verslaggever naar het Stedelijk Museum Zwolle voor deel 2 van de expo. Dit is een schitterend 17de eeuws stadspaleis met mooie stijlkamers en een stuk nieuwbouw voor tijdelijke tentoonstellingen. Hier wordt vooral de geschiedenis van de Moderne Devotie belicht en 2 van haar iconen: Geert Grote en Thomas a Kempis. Het gaat over de kloosters, de frater- en zusterhuizen, de boeken, archeologische vondsten etc. De tentoonstelling is gevat in een spaanplaat-achtig interieur dat ongetwijfeld moet aansluiten bij de soberheid van de middeleeuwse devoten. Tegelijkertijd bekruipt je het gevoel: het had wel een onsje meer mogen zijn. Overigens blijft het bijzonder om te mogen kijken naar 3 handschriften die echt persoonlijk door Thomas a Kempis zijn geschreven. Minstens zo bijzonder: alle 3 komen ze uit Belgische collecties. In vierkante meters besteedt men overigens meer ruimte aan hedendaagse kunst die door de Moderne Devotie is geinspireerd. Intussen een beetje een gimmick geworden van tentoonstellingsmakers. De actuele relevantie van een historisch fenomeen belichten door een hedendaagse kunstenaar zijn of haar ding ermee te laten doen. Resumerend ben ik enigszins teleurgesteld in deze tentoonstelling. Vooropgesteld: het blijft fantastisch om te mogen kijken naar middeleeuwse handschriften en die gelegenheid moet je niet laten schieten. Het groter plaatje valt echter tegen. In de IJsselsteden werd in geen tijden aandacht besteed aan de Moderne Devotie, terwijl deze stroming toch gewoon een vaste rol verdient in een museale setting. Nu is het eindelijk zover en wordt het weinig aansprekend gebracht. Ook het begeleidend boek biedt weinig soelaas. Het is een oppervlakkige verkenning van de Moderne Devotie, beetje onhandig vormgegeven en met te grote letters. Zeker geen standaardwerk voor de liefhebber. In combinatie met een dagje Zwolle is deze tentoonstelling niet verkeerd. Maar voor de geoefende Middeleeuwenliefhebber is het een beetje mager.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
