In tegenstelling tot landen als Engeland, Frankrijk en de VS verschenen er in Nederland tot dertig jaar geleden nauwelijks biografieën. Inmiddels is daar drastisch verandering in gekomen, en worden er zelfs levensbeschrijvingen gepubliceerd waarvan je je afvraagt of het onderwerp wel een biografie waard was. Af en toe verschijnen er zelfs nieuwe biografieën van mensen wier leven al in boekvorm was vastgelegd. In elk land met een serieuze biografiecultuur is dat de normaalste zaak van de wereld, maar hier wordt steevast de vraag gesteld of dat nou wel nodig is.
In 2008 publiceerde Anet Bleich een goed ontvangen biografie van Joop den Uyl, en nu, ter gelegenheid van de 100ste geboortedag van de legendarische PvdA-leider, komt Dik Verkuil met een nieuwe levensbeschrijving. Hoewel hij niet een compleet ander beeld van Den Uyl schildert – de man blijft de intellectuele veelvraat, idealist, twijfelaar, contactgestoorde drammer die hij ook bij Bleich al was – legt hij wel degelijk andere accenten en besteedt hij aandacht aan enkele andere aspecten.
Zo betwijfelt hij dat Den Uyl al in zijn jonge jaren erg sociaal bewogen was, schetst hij veel trefzekerder het gereformeerde milieu waaruit hij afkomstig was, is de man veel minder ‘aaibaar’ dan bij Bleich, en toont hij aan dat de socialistische idealist tevens een geslepen machtspoliticus was. Bleich had weinig affiniteit met de sociaal-democratie van vóór de opkomst van Nieuw Links (1966), zodat haar beeld van Den Uyl uit die jaren de plank soms misslaat. Verkuil is op dit terrein veel beter, wat bijvoorbeeld blijkt uit zijn beschrijving van de invloed die Jacques de Kadt (1897-1988) op Den Uyl had. Ook laat hij overtuigend zien dat Den Uyl na 1970 in intellectueel opzicht verstarde en minder aansluiting bij de werkelijkheid had.
Wat helaas in beide biografieën ontbreekt, is het internationale perspectief. De jaren zestig en zeventig waren niet alleen in Nederland een ‘links’ tijdvak, maar ook elders domineerden sociaal-democratische partijen het politieke landschap. Bovendien was de sociaal-democratische beweging sterk internationaal georiënteerd en waren er tal van contacten met linkse politici in andere Europese landen. Het zou daarom interessant zijn om Den Uyl eens te vergelijken met politiek geestverwanten en tijdgenoten als Willy Brandt, Harold Wilson, Michael Foot, François Mitterrand, Olof Palme en Mário Soares. Welke overeenkomsten waren er, en waren de verschillen louter het gevolg van andere politieke verhoudingen? Wat dat betreft is er dus zeker ruimte voor een derde boek over Den Uyl.
De gedrevene. Joop den Uyl 1919-1987
Dik Verkuil 462 p. Nieuw Amsterdam, € 34,99
Dit artikel is exclusief voor abonnees
