Home De Atlantische pelgrim – Jaap Verheul

De Atlantische pelgrim – Jaap Verheul

  • Gepubliceerd op: 28 september 2017
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Rob Hartmans
  • 2 minuten leestijd
De Atlantische pelgrim – Jaap Verheul

Niet alleen de afgelopen decennia waren het vaak buitenlandse historici die met een spraakmakende visie op de geschiedenis van Nederland kwamen – denk aan Simon Schama, James Kennedy en Jonathan Israel –, ook in de negentiende eeuw deed dit verschijnsel zich al voor.

In 1856 was het de Amerikaan John Lothrop Motley (1814-1877) die de Nederlanders in een meeslepend, heroïsch en aantrekkelijk geschreven verhaal presenteerde. In zijn driedelige The Rise of the Dutch Republic beschreef hij de Opstand tegen de Spaanse koning Filips II tot aan de moord op Willem van Oranje. Later volgden nog vier delen, die de geschiedenis door trokken tot aan de Synode van Dordrecht in 1618-1619.

Terwijl Nederlandse historici – die veelal bronnenpublicaties en detailstudies publiceerden – vooral kritiek hadden, was het publiek dolenthousiast over de boeken van Motley. Dat was ook niet zo vreemd, want op beeldende wijze beschreef hij de Nederlanders als een volk van onversaagde vrijheidsstrijders, die onder bezielende leiding van de nobele Willem van Oranje de strijd aanbonden met de doortrapte, wrede, tirannieke en katholieke Filips II. Voor het nog wat moeizaam op gang komende Nederlandse nationalisme was dit een geweldige opsteker.

Motley was afkomstig uit de protestantse elite van Boston en had onder meer in Duitsland gestudeerd. Hier was hij onder de indruk geraakt van literaire helden als Goethe en Schiller, en was hij zwaar beïnvloed door de Duitse Romantiek, het opkomende nationalisme en het verlangen naar heroïsche verhalen. Ook had hij een levenslange vriendschap gesloten met zijn één jaar jongere medestudent Otto von Bismarck.

Na terugkeer in de Verenigde Staten schreef Motley enkele slecht ontvangen romans en was hij korte tijd diplomaat. Toen ook dit geen succes was, stortte hij zich op de geschiedenis van Nederland in de zestiende eeuw. Hiermee hoopte hij niet alleen literaire roem en rijkdom te verwerven, maar streefde hij ook een politiek doel na. Onder zijn pen werd de Nederlandse Opstand namelijk de regelrechte voorloper van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog, waardoor deze dus in een eerbiedwaardige traditie kwam te staan.

Het gevolg van zijn internationale bestseller was niet alleen dat Motley een beroemde negentiende-eeuwer werd, die contact had met de groten der aarde, maar ook dat Nederland erg populair werd in Amerika, en een geliefde bestemming voor het ontluikende toerisme. Met De Atlantische pelgrim heeft de Utrechtse historicus Jaap Verheul een boeiend en leesbaar boek geschreven over wisselwerking tussen de Oude en de Nieuwe Wereld in de negentiende eeuw.
 
Rob Hartmans is historicus, journalist en vertaler.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 10 - 2017

Nieuwste berichten

Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer
Jager met jachthonden
Jager met jachthonden
Beeldessay

Nederlanders maken zich al eeuwen druk over de jacht

Tijdens een jachtpartij schoten edelen van de Republiek onbelemmerd vele dieren. Eind achttiende eeuw kwam daar steeds meer verzet tegen. Maar niet uit dierenliefde. Het was een verslavend tijdverdrijf. Met een horde achter het wild aan stuiven of juist in je eentje dieren besluipen. Te paard, ondersteund door jachthonden of valken, schoten jagers ‘edel wild’,...

Lees meer