Home Commentaar: ‘Foute’ Nederlanders

Commentaar: ‘Foute’ Nederlanders

  • Gepubliceerd op: 12 september 2001
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Frans Smits
  • 3 minuten leestijd

Op 1 november dit jaar verschijnt een boek met de intrigerende titel De Meelstreep. Het is het eindrapport, geschreven door de Leidse historicus Martin Bossenbroek, van het zogenaamde SOTO-project. SOTO? Dat zegt u niets meer? SOTO staat voor Stichting Onderzoek Terugkeer en Opvang. De stichting deed in opdracht van de regering onderzoek naar de naoorlogse opvang van oorlogsslachtoffers.

We danken het onderzoek, waar sinds 1998 maar liefst vijftig historici aan meewerkten, aan de geruchtmakende LiRo-affaire. LiRo-affaire? Dat zegt u niets meer? LiRo staat voor Lippmann-Rosenthal, de bank waar in de oorlog de joden hun persoonlijk bezit moesten afgeven voordat ze naar Westerbork gedeporteerd werden. Het archief van de bank werd eind 1997 door krakers in verwaarloosde staat aangetroffen in een leegstaand pand. De media schreeuwden moord en brand. Het werd nog allemaal erger toen de Groene Amsterdammer onthulde dat ambtenaren van Financiën eind jaren zestig joods bezit waarvan de rechthebbenden niet meer getraceerd konden worden tegen een schappelijk prijsje mee naar huis hadden genomen.
SOTO deed niet alleen onderzoek naar de naoorlogse opvang van joden, maar ook naar de opvang van zigeuners, krijgsgevangenen, dwangarbeiders en Indische oorlogsslachtoffers. Onze toenmalige columnist, Gerard Mulder, schreef dat SOTO met vuur speelde. Het onderzoek zou de onrust onder de oorlogsslachtoffers eerder vergroten dan verkleinen. Want een historische studie levert altijd een genuanceerd beeld op, en daar zitten de slachtoffers niet op te wachten. Zij willen enkel bevestiging van hun leed.
Zal er opnieuw commotie ontstaan na publicatie van De Meelstreep? Het ziet er niet naar uit. Inmiddels hebben groepen slachtoffer excuses van de regering aangeboden gekregen voor het hun aangedaan leed en zijn ze financieel gecompenseerd. Sinds die tijd wordt er vooral bínnen de slachtoffergroepen stevig gekibbeld. Genant en tegelijkertijd ook wel komisch is de vete binnen de groep van de Indische Nederlanders. De ‘binnenkampers’, de mensen die hebben vastgezeten in de Japanse kampen, pikken het niet dat hun uitkering even groot is als die van de ‘buitenkampers, degenen die ‘vrij’ bleven.
De media en het publiek hebben zo langzamerhand genoeg van alle kwesties rondom oorlogsslachtoffers. Spreek met een journalist van krant, radio of tv over joodse of Indische tegoeden, de reactie is: ‘gaap’.
Het eindrapport van SOTO zal zonder veel onrust het daglicht zien. Het is een mooie aanwinst voor de historische bibliotheek. Eind goed, al goed? Nou nee.
SOTO is van meet af aan een politiek correct project geweest. Er is een groep slachtoffers buiten het onderzoek gehouden. De NSB’ers. Ook de NSB’ers hebben sinds het einde van de oorlog een zeer traumatische geschiedenis: weggestopt, vernederd en mishandeld in kampen (zie het artikel ‘De kampen voor ‘foute’ Nederlanders in dit nummer) en vervolgens uitsluiting uit de gemeenschap en taboeïsering van hun verleden. Nog steeds kun je maar beter verzwijgen dat je familie een NSB-verleden heeft. Gezien de aanleiding is het te begrijpen dat SOTO een politiek correct onderzoek werd. Het zou echter historisch correct zijn als de regering een vervolgonderzoek naar de ‘foute’ Nederlanders laat doen.

Frans Smits is hoofdredacteur van Historisch Nieuwsblad.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer
Jager met jachthonden
Jager met jachthonden
Beeldessay

Nederlanders maken zich al eeuwen druk over de jacht

Tijdens een jachtpartij schoten edelen van de Republiek onbelemmerd vele dieren. Eind achttiende eeuw kwam daar steeds meer verzet tegen. Maar niet uit dierenliefde. Het was een verslavend tijdverdrijf. Met een horde achter het wild aan stuiven of juist in je eentje dieren besluipen. Te paard, ondersteund door jachthonden of valken, schoten jagers ‘edel wild’,...

Lees meer