Home Commentaar: De wraak van Blom

Commentaar: De wraak van Blom

  • Gepubliceerd op: 1 mei 2002
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Arjen Fortuin
  • 2 minuten leestijd

Het heeft een paar jaar geduurd, maar niet alleen het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, ook de rest van de Nederlandse historische gemeenschap kan weer met de borst vooruit over straat. Geschiedschrijvend Nederland kreeg de afgelopen jaren ongeveer alle vooroordelen die er over het vak bestaan voor de voeten geworpen, om te beginnen in 1996, toen het kabinet in een historisch onderzoek een redelijk alternatief zag voor een parlementaire enquête naar de val van Srebrenica. Een chique doofpot, oordeelden de critici. Want geschiedkundig onderzoek kon alleen een oeverloze brij opleveren van nuances, mitsen en maren, slagen om de arm en andere subtiliteiten waardoor de regering haar verantwoordelijkheid zou kunnen ontlopen. Om nog maar te zwijgen van de traagheid van historisch onderzoek.

Wat dat laatste betreft hebben Hans Blom en de zijnen aan de cynische verwachtingen voldaan. Herhaaldelijk werd het rapport uitgesteld, tot grote frustratie van vooral de direct betrokkenen. Maar de wraak van Blom bleek groots: het kabinet wist de presentatie van de 3500 pagina’s nog geen week te overleven, waarmee het NIOD-rapport aantoonde dat een reconstructie waarin gepoogd wordt alle verantwoordelijkheden in kaart te brengen, niet noodzakelijk leidt tot een pacificerend ‘iedereen was verantwoordelijk, dus niemand’.
De politieke impact van een rapport mag goed zijn voor het ego van de betrokken onderzoekers en de beroepsgroep, het is nog geen bewijs van kwaliteit. Welbeschouwd is het rapport een in omvang en zorgvuldigheid indrukwekkend werkstuk, dat aantoont wat de geschiedwetenschap vermag als het gaat om reconstructie en groepering van feiten. Daartegenover staat dat het NIOD weinig nieuws aan de oppervlakte heeft gebracht en dat de conclusies van het rapport niet allemaal even overtuigend zijn. Dat geldt vooral voor de inmiddels ook bekritiseerde welwillende beoordeling van de Dutchbat-commandanten.
Alleen mildheid is dat echter niet. Want door Dutchbat vrij te pleiten, kunnen de politici zich niet meer achter de schutterende soldaten verschuilen en komt het volle gewicht van de kritiek op hun schouders terecht, met de kabinetscrisis als onvermijdelijk gevolg. Dat is inhoudelijk en staatsrechtelijk te verdedigen, maar ook tactisch briljant. Want het enigszins met zijn missie worstelende NIOD had er, juist door het imago van traagheid en onuitgesprokenheid dat in politieke kringen aan historici kleeft, alle belang bij dat het rapport een zo groot mogelijke klap zou geven. Wie dacht dat de politieke affaire-Srebrenica door het NIOD-rapport met een sisser had kunnen aflopen, rekende niet alleen buiten het belang van de feiten, maar ook buiten het vernuft van de moderne historicus, en Hans Blom in het bijzonder.
Arjen Fortuin is redactioneel medewerker van Historisch Nieuwsblad.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Hitler ontmoet arbeiders van Siemens in Berlijn
Hitler ontmoet arbeiders van Siemens in Berlijn
Artikel

Was Adolf Hitler links? Ja en nee, zegt fascisme-expert

Radicaal-rechtse politici zoals Elon Musk, Alice Weidel (AfD) en Martin Bosma (PVV) bestempelen het fascisme als een linkse ideologie. Aan de linkerkant van het politieke spectrum heerst juist de overtuiging dat fascisten handlangers waren van het grootkapitaal. Zo zou de term ‘nationaal-socialisme’ alleen maar zijn bedacht om de arbeidersmassa te misleiden, en haar nog gemakkelijker...

Lees meer
Pius IX latere leeftijd
Pius IX latere leeftijd
Interview

Paus Franciscus herinnert aan een paus die de macht verloor, maar zielen won

Paus Franciscus is overleden. Historicus Jeroen Koch vertelt hoe Franciscus’ verre voorganger paus Pius IX er in de negentiende eeuw in slaagde om van het Vaticaan een symbolisch en mythisch instituut te maken, in een tijd waarin de paus juist zijn wereldlijke macht verloor. Jeroen Koch, die samen met Frans Willem Lantink De paus en...

Lees meer
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
Interview

Waarom Trump zich beroept op een 200 jaar oude wet om Venezolanen uit te zetten

De Verenigde Staten zetten honderden immigranten op het vliegtuig naar El Salvador, waar zij zonder proces in een gruwelijke gevangenis worden geïnterneerd. Trump gebruikt daarvoor de omstreden Alien Enemies Act, een wet uit 1798. Die was oorspronkelijk bedoeld om vijandelijke buitenlanders uit te zetten in tijden van oorlog, maar werd in de Eerste Wereldoorlog al...

Lees meer
De Nationale Dodenherdenking in 2014
De Nationale Dodenherdenking in 2014
Recensie

Herdenking van de Tweede Wereldoorlog is al tachtig jaar gevoelig

In 2001 opende Chris van der Heijden zijn ophefmakende boek Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog met de even briljante als provocatieve zinnen: ‘Eerst was er de oorlog, daarna het verhaal van die oorlog. De oorlog was erg, maar het verhaal maakte de oorlog nog erger’. Deze zinnen schoten me te binnen, al lezend...

Lees meer