Elisabeth Lejinse heeft voor Cécile en Elsa, strijdbare freules. Een biografie de Libris Geschiedenis Prijs 2016 gewonnen. Lees het juryrapport of bestel dit prijswinnende boek.
Zeggen dat de aristocratische zusjes Cécile en Elsa de Jong van Beek en Donk een roerig leven hebben geleid, is een understatement. Cécile (1866) publiceerde in 1897 de nog steeds bediscussieerde feministische roman Hilda van Suylenburg en eindigde in Frankrijk als lid van de ultrarechtse Action Française. Hoewel getrouwd met een Franse Jood van Poolse afkomst, ontpopte ze zich als rabiaat antisemiet. Elsa (1868) trouwde met de componist Alphons Diepenbrock en begon een relatie met de twintig jaar jongere componist Matthijs Vermeulen, met wie haar dochter later zou trouwen.
Alle voorwaarden waren aanwezig voor een prachtige biografie van deze zusjes: een overstelpende hoeveelheid documentatie, een uitgebreid netwerk van interessante en nu nog bekende kunstenaars, dramatische gebeurtenissen te over en lange levens. Ook dook een geheimzinnig kist op met dagboeken en brieven na een sluimerend leven in de kluis van De Nederlandsche Bank. Maar het allerbelangrijkste is dat deze schat aan informatie toevertrouwd werd aan Elisabeth Leijnse, een biograaf die diepgaand archiefonderzoek koppelt aan het talent een spannend verhaal op te zetten.
Scheiding
Cécile trouwde met de steenrijke Adriaan Goekoop en wist na hun scheiding een riante alimentatie te bedingen, waarvan haar gezin én dat van haar zusje bijna een halve eeuw konden profiteren, ook al gebruikte Cécile dit geld vooral om anderen te helpen.
Leijnse had het geluk de Franse kleinzoon van Cécile te vinden, die ook over veel documentatie en herinneringen beschikte. Zo kon hij vertellen dat zijn oma weliswaar oblate was geworden in de orde van de Heilige Benedictus, maar er geen been in zag om met haar zoon in Monte Carlo te gaan gokken. Die zoon moest door de bekende kunstenaar Marcel Jacob op het rechte pad gehouden worden, maar Jacob werd verliefd op zijn protegé. Samen bezochten ze Picasso en Jean Cocteau.
Een rode draad in deze biografie is de invloed van het geloof op de zusjes. Oorspronkelijk fel antikatholiek bekeerde Cécile zich toch tot het roomse geloof. Elsa bekeerde zich tot het katholicisme toen ze in Frankrijk op bezoek was bij haar zus.
Bij de begrafenis van Elsa’s schoonmoeder werd Herman Gorter toegang geweigerd tot de katholieke begraafplaats omdat hij socialist was
Leijnse schrijft indringend over de rol van het geloof, met gevoel voor detail. Zoals over Herman Gorter, wie bij de begrafenis van Elsa’s schoonmoeder de toegang tot de katholieke begraafplaats geweigerd werd omdat hij socialist was.
Elsa overleed in 1939, Cécile in 1944. Het boek eindigt met profielen van de dienstmeisjes die hun leven lang de twee zussen hadden gediend. Zij hebben weinig gemerkt van de ideeën over zelfontplooiing voor iedereen, zo lijkt de biograaf in deze ronduit schitterende familiegeschiedenis te willen zeggen.
Cécile en Elsa. Strijdbare freules. Een biografie
Elisabeth Leijnse
638 p. De Geus
€ 29,95
Hans Renders is directeur van het Biografie Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
