Home Capabel, zelfbewust, uitgesproken

Capabel, zelfbewust, uitgesproken

  • Gepubliceerd op: 4 januari 2012
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Doeko Bosscher
  • 3 minuten leestijd

Wie verhinderde dat Nederland al in 1952 kennismaakte met het fenomeen ‘vrouwelijke minister’? Een andere vrouw: koningin Juliana. De majesteit vond dr. M.G.M. Klompé (1912-1986) ‘te licht’. Maar ook de minister-president zag het met de ‘agressieve’ Gelderse niet zitten.

Uit Klompés biografie van de hand van Gerard Mostert valt aardig op te maken hoe haar critici aan hun negatieve oordeel kwamen. Klompé deed in elke situatie onverbloemd haar zegje en kon ook heldere lijnen naar de toekomst uitzetten. Allemaal eigenschappen die een man tot aanbeveling strekten, maar een vrouw opbraken. In het Nederland van toen was een vrouw zonder gezin, die ook nog eens bewust het ‘enfant terrible’ kon uithangen, een beetje vreemd.

Klompé werd in 1956 wél minister. Niet dat de bezwaren tegen haar karakter intussen waren verdampt – ze gold onverminderd als een ‘niet makkelijk’ mens –, maar langzamerhand viel ze niet meer te passeren. Wat haarzelf betreft werd het tijd dat ze erkenning kreeg. Het ambt van staatssecretaris dat Klompé in 1952 had afgeslagen vond ze een beetje te min. Klompé achtte zichzelf toen al rijp voor het ministerschap.

Op ten minste twee terreinen, maatschappelijk werk en buitenlandse politiek, was ze deskundig gebleken. Gebrek aan bestuurlijke ervaring kon het bezwaar evenmin zijn, want Klompé had zich onder meer in de Assemblée van de Verenigde Naties goed geweerd. In de Tweede Kamerfractie van de KVP was haar vanaf 1948 het vaderlandse politieke handwerk bijgebracht door de grote Carl Romme. Kortom, voor wat in 1952 aan haar voorbij was gegaan kwam ze vier jaar later zeker wel in aanmerking.

Haar bitse karakter bleef een schaduw werpen over Klompés onmiskenbare bestuurlijke successen. Na het ministerschap van Maatschappelijk Werk in het laatste kabinet-Drees (1956-1958) en het kabinet-De Quay (1959-1963) zagen diverse partijgenoten haar liever niet terugkeren in een nieuw kabinet. Pogingen haar weg te promoveren met een benoeming tot ambassadeur of commissaris van de koningin (in Overijssel) strandden, maar Klompé voorlopig naar de luwte van een Kamerlidmaatschap manoeuvreren lukte wel. Ze liet zich daar niet monddood maken. Klompé zou Klompé niet zijn geweest als ze dat vertrouwde ambt niet met evenveel verve had uitgeoefend als vroeger.

Mostert licht de kwaliteiten van Klompé goed uit. Ze was dan eigenzinnig, maar in de eerste plaats capabel en breed inzetbaar. Ook paste ze goed bij de politieke partij die ze vertegenwoordigde. Links was Klompé bepaald niet (ze wilde bijvoorbeeld Nieuw-Guinea behouden), wel maatschappelijk geëngageerd. Die betrokkenheid vond haar basis in een sterk geloof.

Met haar zus Elsbeth, een van de vier dochters (allen te boek staand als ‘dominant’) in het gezin Klompé, die in de congregatie van de Vrouwen van Bethanië was ingetreden, hield Marga spiritueel contact. Haar eigen katholiciteit bleef sterk tot haar laatste levensdagen. Aan de kerkelijke leer en het bisschoppelijk gezag wilde Klompé niet tornen.

Bij de manifestatie van de kritische Acht Mei Beweging op het Malieveld – in verband met het pausbezoek van 1985 – was ze alleen aanwezig om iets te vertellen over de haar na aan het hart liggende mensenrechtenorganisatie Justitia en Pax. Tegenover haar jeugdvriendin Wies Stael-Merkx, die zich volledig met Acht Mei identificeerde, maakte Klompé gehakt van de opstandigheid in katholieke kring.

Wie dit vandaag allemaal leest blijft zich verbazen over het verzet dat zij opriep. Mede-KVP’er Joseph Luns betitelde haar als ‘Onze-Lieve-Vrouwe van Altijddurende Bijstand’ vanwege haar zogenaamde bemoeizucht. Dit was geen grapje voor roomsen onder elkaar, maar vilein commentaar van een man die zich in het nauw gedreven voelde. Luns wist dat Klompé vond dat hij voorbij de houdbaarheidsdatum was. Dat ze weleens gelijk kon hebben ontging hem.

Marga Klompé. Een biografie
Gerard Mostert
680 p. Boom, € 29,90

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
Interview

Waarom Trump zich beroept op een 200 jaar oude wet om Venezolanen uit te zetten

De Verenigde Staten zetten honderden immigranten op het vliegtuig naar El Salvador, waar zij zonder proces in een gruwelijke gevangenis worden geïnterneerd. Trump gebruikt daarvoor de omstreden Alien Enemies Act, een wet uit 1798. Die was oorspronkelijk bedoeld om vijandelijke buitenlanders uit te zetten in tijden van oorlog, maar werd in de Eerste Wereldoorlog al...

Lees meer
De Nationale Dodenherdenking in 2014
De Nationale Dodenherdenking in 2014
Recensie

Herdenking van de Tweede Wereldoorlog is al tachtig jaar gevoelig

In 2001 opende Chris van der Heijden zijn ophefmakende boek Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog met de even briljante als provocatieve zinnen: ‘Eerst was er de oorlog, daarna het verhaal van die oorlog. De oorlog was erg, maar het verhaal maakte de oorlog nog erger’. Deze zinnen schoten me te binnen, al lezend...

Lees meer
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Onderzoek

Onderzoekscommissie wilde bewust niet weten hoe corrupt prins Bernhard daadwerkelijk was

De commissie die moest uitzoeken of prins Bernhard smeergeld aannam van Amerikaanse vliegtuigbouwbouwers, heeft haar werk niet goed gedaan. Dat concludeert historicus Philip Dröge in Historisch Nieuwsblad. Dröge baseert zich op het onlangs geopenbaarde archief van de toenmalige secretaris, Ad Geelhoed. De commissie had sterke aanwijzingen dat de prins nog corrupter was dan gedacht, maar...

Lees meer
Pius IX latere leeftijd
Pius IX latere leeftijd
Interview

Zieke paus Franciscus herinnert aan een paus die de macht verloor, maar zielen won

De wankele gezondheid van paus Franciscus is al wekenlang wereldnieuws. Waarom? Historicus Jeroen Koch vertelt hoe Franciscus’ verre voorganger paus Pius IX er in de negentiende eeuw in slaagde om van het Vaticaan een symbolisch en mythisch instituut te maken, in een tijd waarin de paus juist zijn wereldlijke macht verloor. Jeroen Koch, die samen...

Lees meer