Wie verhinderde dat Nederland al in 1952 kennismaakte met het fenomeen ‘vrouwelijke minister’? Een andere vrouw: koningin Juliana. De majesteit vond dr. M.G.M. Klompé (1912-1986) ‘te licht’. Maar ook de minister-president zag het met de ‘agressieve’ Gelderse niet zitten.
Uit Klompés biografie van de hand van Gerard Mostert valt aardig op te maken hoe haar critici aan hun negatieve oordeel kwamen. Klompé deed in elke situatie onverbloemd haar zegje en kon ook heldere lijnen naar de toekomst uitzetten. Allemaal eigenschappen die een man tot aanbeveling strekten, maar een vrouw opbraken. In het Nederland van toen was een vrouw zonder gezin, die ook nog eens bewust het ‘enfant terrible’ kon uithangen, een beetje vreemd.
Klompé werd in 1956 wél minister. Niet dat de bezwaren tegen haar karakter intussen waren verdampt – ze gold onverminderd als een ‘niet makkelijk’ mens –, maar langzamerhand viel ze niet meer te passeren. Wat haarzelf betreft werd het tijd dat ze erkenning kreeg. Het ambt van staatssecretaris dat Klompé in 1952 had afgeslagen vond ze een beetje te min. Klompé achtte zichzelf toen al rijp voor het ministerschap.
Op ten minste twee terreinen, maatschappelijk werk en buitenlandse politiek, was ze deskundig gebleken. Gebrek aan bestuurlijke ervaring kon het bezwaar evenmin zijn, want Klompé had zich onder meer in de Assemblée van de Verenigde Naties goed geweerd. In de Tweede Kamerfractie van de KVP was haar vanaf 1948 het vaderlandse politieke handwerk bijgebracht door de grote Carl Romme. Kortom, voor wat in 1952 aan haar voorbij was gegaan kwam ze vier jaar later zeker wel in aanmerking.
Haar bitse karakter bleef een schaduw werpen over Klompés onmiskenbare bestuurlijke successen. Na het ministerschap van Maatschappelijk Werk in het laatste kabinet-Drees (1956-1958) en het kabinet-De Quay (1959-1963) zagen diverse partijgenoten haar liever niet terugkeren in een nieuw kabinet. Pogingen haar weg te promoveren met een benoeming tot ambassadeur of commissaris van de koningin (in Overijssel) strandden, maar Klompé voorlopig naar de luwte van een Kamerlidmaatschap manoeuvreren lukte wel. Ze liet zich daar niet monddood maken. Klompé zou Klompé niet zijn geweest als ze dat vertrouwde ambt niet met evenveel verve had uitgeoefend als vroeger.
Mostert licht de kwaliteiten van Klompé goed uit. Ze was dan eigenzinnig, maar in de eerste plaats capabel en breed inzetbaar. Ook paste ze goed bij de politieke partij die ze vertegenwoordigde. Links was Klompé bepaald niet (ze wilde bijvoorbeeld Nieuw-Guinea behouden), wel maatschappelijk geëngageerd. Die betrokkenheid vond haar basis in een sterk geloof.
Met haar zus Elsbeth, een van de vier dochters (allen te boek staand als ‘dominant’) in het gezin Klompé, die in de congregatie van de Vrouwen van Bethanië was ingetreden, hield Marga spiritueel contact. Haar eigen katholiciteit bleef sterk tot haar laatste levensdagen. Aan de kerkelijke leer en het bisschoppelijk gezag wilde Klompé niet tornen.
Bij de manifestatie van de kritische Acht Mei Beweging op het Malieveld – in verband met het pausbezoek van 1985 – was ze alleen aanwezig om iets te vertellen over de haar na aan het hart liggende mensenrechtenorganisatie Justitia en Pax. Tegenover haar jeugdvriendin Wies Stael-Merkx, die zich volledig met Acht Mei identificeerde, maakte Klompé gehakt van de opstandigheid in katholieke kring.
Wie dit vandaag allemaal leest blijft zich verbazen over het verzet dat zij opriep. Mede-KVP’er Joseph Luns betitelde haar als ‘Onze-Lieve-Vrouwe van Altijddurende Bijstand’ vanwege haar zogenaamde bemoeizucht. Dit was geen grapje voor roomsen onder elkaar, maar vilein commentaar van een man die zich in het nauw gedreven voelde. Luns wist dat Klompé vond dat hij voorbij de houdbaarheidsdatum was. Dat ze weleens gelijk kon hebben ontging hem.
Marga Klompé. Een biografie
Gerard Mostert
680 p. Boom, € 29,90
Dit artikel is exclusief voor abonnees
