In het diepste geheim werden Canadese en Amerikaanse militairen vijftig jaar geleden als proefkonijnen gebruikt bij een nucleair experiment in de Nevada-woestijn. Gekweld door ziekten strijden de Canadese veteranen nu om genoegdoening.
door Marlouk Wester/ Montréal
Op verzoek van de Verenigde Staten leverde Canada in 1957 veertig Canadese militairen om deel te nemen aan Operatie Plumbbob. Midden in de Koude Oorlog, met de wapenwedloop in volle gang, wilde het Amerikaanse leger onderzoeken of grondtroepen na een atoomexplosie nog konden vechten. De betrokken soldaten, die in eerste instantie dachten dat ze waren uitverkoren voor een elite-trainingskamp, werd verzekerd dat deze speciale opdracht ongevaarlijk was.
De militairen woonden zes atoomexplosies bij, waarvan één op slechts een kilometer afstand. De laatste bom, Smoky genaamd, was vier keer krachtiger dan de atoombom die op Hiroshima is afgevuurd. Beschermende brillen werden niet verstrekt, de deelnemers werden wel geïnstrueerd om tijdens de ontploffing dertig seconden een arm voor hun ogen te houden. ‘Ik keek dwars door mijn arm heen. Ik keek ook dwars door het hoofd van de jongen achter me. Ik zag al zijn vullingen,’ vertelt een veteraan in de Canadese documentaire Bombes à retardement, die onlangs over dit onderwerp is verschenen.
De militairen hebben twintig jaar niets gezegd over het experiment. Totdat een Amerikaanse veteraan in 1978 beweerde dat hij door Operatie Plumbbob kanker had opgelopen. Sindsdien hebben ook de Canadezen het zwijgen verbroken. Tweeëntwintig van de veertig veteranen zijn nog in leven; de anderen zijn voor het merendeel overleden aan kanker en hart- en longziekten. Verschillende van hun kinderen zijn misvormd geboren of lijden eveneens aan kanker.
De Verenigde Staten hebben hun verantwoordelijkheid toegegeven en onder Bill Clinton is aan de Amerikaanse veteranen 75.000 dollar uitgekeerd. De Canadese veteranen strijden nog altijd om gerechtigheid. Twintig jaar lang zijn zij door Ottawa vrijwel genegeerd. Begin november 2007 is de conservatieve regering van Stephen Harper eindelijk overstag gegaan en heeft per persoon een compensatie van 24.000 Canadese dollar (circa 18.000 euro) toegezegd. Maar dit bedrag wordt door de veteranen beschouwd als een belediging. Zij hebben aangekondigd een proces tegen de regering aan te spannen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
