Adviseur neemt zelf intrek in Fort Zeelandia
Fort Willoughby, in 1667 bij de machtswisseling tussen Engeland en de Nederlandse Republiek omgedoopt tot Fort Zeelandia, ligt al eeuwenlang aan de oever van de Suriname-rivier dicht bij het uitgaanscentrum van Paramaribo. Als fort heeft het nooit voldaan: de Fransen konden in 1712 ongehinderd de rivier op varen. Aan de monding bouwde de Nederlandse kolonisator daarom het Fort Nieuw-Amsterdam. Zeelandia werd gedegradeerd tot beleidscentrum voor militairen, opslagruimte voor kruit en gevangenis voor misdadigers.
In de jaren zeventig van de vorige eeuw kreeg het fort een nieuwe bestemming. De Stichting Surinaams Museum ontfermde zich over het gebouw en een aantal van de omringende officierswoningen. De stichting gebruikte de ruimtes voor de inrichting van tentoonstellingen en als kantoor.
Toen in 1980 militairen onder leiding van Desi Bouterse de zittende regering omver hadden geworpen, namen zij in 1982 hun intrek in het Fort Zeelandia. In december van dat jaar lieten vijftien Surinamers, die kritisch stonden ten opzichte van het militair bewind, in bastion Veere van het fort het leven. ‘Op de vlucht’ doodgeschoten.
Na de terugkeer van de democratie kwam het gebouw in 1995 weer ter beschikking van de Stichting Surinaams Museum. Na een flinke opknapbeurt – met dank aan de voormalige kolonisator – pakte het bestuur de draad weer op.
Schoolkinderen zijn tot de dag van vandaag van harte welkom om de tentoonstelling Luiken op Suriname, met jaarlijks wisselende thema’s, te bezoeken. De educatieve dienst van de stichting heeft bijpassende werkboekjes ontwikkeld. Bezoekers kunnen er op gezette tijden terecht voor een gratis rondleiding. Hierin is ook het gedenkteken in bastion Veere opgenomen, dat in 2009 werd onthuld door de toenmalige president, Ronald Venetiaan. Het gedenkteken herinnert aan die droevige gebeurtenis van 8 december 1982.
Maar nu moet het fort een andere bestemming krijgen – althans volgens Paul Middellijn, cultureel adviseur van de president. In Suriname is Middellijn vooral bekend als verteller van verhalen en als directeur van de door hemzelf in het leven geroepen Sranan Tori Academia, die cursussen geeft in storytelling. Het fort en de omringende gebouwen zullen volgens de voortijdig uitgelekte plannen worden gevorderd om een nieuwe invulling te krijgen, ‘passend bij de inzichten van de huidige regering’.
Het fort, waarin nu naast de tentoonstelling Luiken op Suriname onder andere een historische stadsapotheek, een oude schoenmakerij en het werk van de kunstenaar Gerrit Schouten zijn ondergebracht, wordt omgedoopt in Carifesta Cultural Centrum. Van hieruit kunnen de jaarlijks terugkerende festiviteiten in de regio worden voorbereid.
In het nieuwe concept is geen plaats meer voor de Stichting Surinaams Museum. Het kantoor van de Stichting moet het veld ruimen voor Sranan Tori Academia, tevens centrum voor Surinaamse literatuur. Het kantoor van de educatieve dienst wordt het onderkomen van Middellijn zelf. Het Nola Hatterman Instituut, leerschool voor beeldend kunstenaars, mag voorlopig blijven zitten.
Er zijn mensen die niet staan te juichen bij deze plannen. Naast de Stichting Surinaams Museum zijn ook de nabestaanden van de in 1982 vermoorde intellectuelen niet blij. Onder het motto ‘handen af van Fort Zeelandia’ zijn handtekeningen verzameld van prominente Surinamers en Nederlanders, onder wie de essayist Theo Para, theatermaker Thea Doelwijt, Michiel van Kempen, bijzonder hoogleraar Caribische literatuur, en Gert Oostindie, hoogleraar Caribische geschiedenis aan de Universiteit Leiden.
Er is ook een tegenvoorstel gedaan door historicus Sandew Hira: maak van Fort Zeelandia een mausoleum ter herdenking van alle misdaden tegen de menselijkheid, begaan in de loop der eeuwen, inclusief de slavernij.
Eugene van der San, speciaal adviseur van de president en belast met de dagelijkse leiding van het Kabinet der President, gaat voor het plan van Middellijn. Als het aan hem ligt, zo verklaarde hij onlangs in een televisie-uitzending, wordt dit project ten uitvoer gebracht. Maar eerst krijgen de belanghebbenden de gelegenheid om te reageren. Het is stil rond het fort.
Anne Huits is correspondent in Suriname.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
