BOEKEN: Soldaat in Indonesie, 1945-1950 – Gert Oostindie

Nederlands geweld onafhankelijkheidsoorlog structureel

De grootste oorlog die Nederland ooit gevoerd heeft vond niet plaats in de jaren 1940-1945, maar daarna. Meer dan 200.000 militairen werden naar Indonesië gestuurd om het nationalisme van ‘de Republiek’ te beteugelen. Alles tevergeefs.

In 2005 sprak minister Ben Bot in Indonesië een aarzelend politiek excuus uit. Nederland voerde, zei hij, een oorlog ‘aan de verkeerde kant van de geschiedenis’. Gert Oostindie verwerkte die woorden in de ondertitel van zijn documentaire boek Soldaat in Indonesië, 1945-1950. Verder is hij spaarzaam met oordelen en laat vooral de getuigen spreken.
Vechtend tegen de bierkaai begingen de Nederlanders tal van excessen. Voor dit grove geweld heeft de publieke opinie van nu geen genade meer. Het boek van Oostindie past naadloos in die nuchtere aanpak en is tegelijk een nieuwe mijlpaal. De auteur onderzocht de getuigenissen van meer dan 1300 militairen in dag- en gedenkboeken, memoires en brieven.

Conclusie: oorlogsmisdaden zijn op veel grotere schaal voorgekomen dan ooit officieel is erkend. Alleen al uit zijn eigen bronnen komen zo’n 800 geweldsontsporingen naar voren, de helft met dodelijke slachtoffers. Naarmate de politieke grond verder onder de militairen wegzakte, groeide de neiging om zich – tegen de orders van hogerhand in – aan geweld te buiten te gaan.

De bierkaai is overal aanwezig. ‘Wat hebben ze nou weer bekokstoofd in Batavia en Den Haag. We zijn allemaal woest,’ schreef iemand na het staken van de eerste politionele actie (1947). Alle daders waren op hun eigen manier ook slachtoffer.
 
Doeko Bosscher is hoogleraar eigentijdse geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen.