BOEKEN: Signalementen

De bibliotheek. Hoogtepunten uit de wereldgeschiedenis
James W.P. Campbell en Will Pryce
320 p. Thoth, € 49,95

James W.P. Campbell is fellow architectuur- en kunstgeschiedenis aan Queens College in Cambridge. Samen met fotograaf Will Pryce trok hij de wereld rond om de architectuur van bibliotheken vast te leggen. Het heeft een schitterend boek opgeleverd met 292 illustraties, waarvan het merendeel in kleur. De bibliotheek is, zo laten Campbell en Pryce zien, een totaalkunstwerk waarin schilderkunst, sculptuur, meubels en architectuur in een naadloos en dramatisch geheel samenkomen. En architecten wedijveren met elkaar – vanaf hun ontwerpen voor de bibliotheken van het oude Rome tot aan die voor de Bibliothèque Nationale in Parijs – om boeken in de meest spectaculaire omgeving onder te brengen. Dit boek is het eerste overzicht in één werk van de geschiedenis van dit gebouwtype, van het ontstaan van het schrift tot op de dag van vandaag.


André Loor vertelt… Suriname 1850-1950
271 p. VACO, € 39,75

In oktober was ik met lezers van dit blad op groepsreis in Suriname. Een van de hoogtepunten was een ontmoeting met André Loor, de bekendste historicus van het land. Hij werd beroemd dankzij een televisieserie, waarin hij vertelde over de geschiedenis van Suriname. Loor is een geboren verteller. Je noemt een onderwerp en hij praat er met gemak een halfuur over. Hij is net zo moeilijk te onderbreken als zijn Nederlandse counterpart Maarten van Rossem. Wat hem uniek maakt is dat Loor tijdens zijn praatjes af en toe liedjes zingt. Hij heeft net een nieuw boek gepubliceerd: een geschiedenis van een eeuw Suriname sedert 1850. In die eeuw veranderde Suriname volkomen: de slavernij werd afgeschaft, er kwamen vele immigranten uit verschillende delen van de wereld, de leerplicht werd ingevoerd (in Suriname eerder dan in Nederland!) en door de komst van gas en elektriciteit werd het dagelijks leven makkelijker.


De geur van kolen
Joep Dohmen
249 p. LVD-U, € 19,95

Ik heb een aantal familiegeschiedenissen verzameld die recent uitkwamen:
Joep Dohmen is een veel bekroonde onderzoeksjournalist (kindermisbruik in de katholieke kerk!). In De geur van kolen gaat hij op zoek naar zijn familieverhaal en het verhaal van zijn geboortedorp Heerlen. De vader van zijn opa kon niet lezen of schrijven. Zijn opa schopte het tot chef van de administratie van Staatsmijnen. Zijn vader schreef gedichten.
Emiel Hakkenes is chef Religie en Filosofie van Trouw. In God van de gewone mensen. Hoe het geloof uit een familie verdween (317 p. Thomas Rap, € 18,90) onderzoekt hij hoe zijn voorouders het geloof beleefden. Welke gebruiken en overtuigingen zijn er in de loop van de tijd verloren gegaan?
Paul Scheffer, bekend van Het land van aankomst, over immigratie in Nederland, verdiept zich in zijn grootvader Herman Wolf (1893-1942) in Alles doet mee aan de werkelijkheid (301 p. De Bezige Bij, € 24,90). Wolf is een in de jaren twintig en dertig bekende filosoof. Hij wordt overvallen door de opkomst van Hitler.


‘Eenige wakkere jongens’. Nederlandse oorlogsvliegers in de Britse luchtstrijdkrachten 1940-1945
Erwin van Loo
515 p. Boom, € 29,90

Tijdens de Tweede Wereldoorlog namen ruim 650 Nederlanders deel aan de luchtstrijd boven Europa. Bijna 235 van hen kwamen daarbij om. ‘Eenige wakkere jongens’ is de eerste integrale studie over de Nederlandse strijdkrachten in Groot-Brittannië. Het boek beschrijft de tot dusver onderbelichte geschiedenis van een groep onverschrokken jongemannen – uitgeweken militairen, vrijwilligers van overzee en Engelandvaarders – die hun leven riskeerden voor de vrijheid van anderen. Erwin van Loo vraagt zich af: in welke zin heeft het kleine Nederlandse contingent op militair, politiek en publicitair vlak een bijdrage geleverd aan de luchtstrijd? Ook: wie waren nu eigenlijk de Nederlandse oorlogsvliegers? Waar kwamen zij vandaan en hoe bereikten ze Engeland? Hoe ervoeren ze de oorlog? Hoe gingen de oorlogsvliegers om met de spanningen en morele dilemma’s van het operationele vliegen? En: op welke manier speelde de oorlogsperiode een rol van betekenis in het leven van de oorlogsvliegers na de oorlog?


De jonge jaren van de luchtmacht. Het luchtwapen in het Nederlandse leger, 1913-1939
Dirk Starink
403 p. Boom, € 34,90

Het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIHM) in Den Haag timmert de laatste tijd druk aan de weg. Het is verantwoordelijk voor de hierboven gemelde uitgave ‘Eenige wakkere jongens’. Vorig jaar bracht het een eerste deel uit van een overzichtswerk van de militaire geschiedenis van Nederland: De Tachtigjarige Oorlog. Ook De jonge jaren van de luchtmacht komt uit de koker van het NIHM. Nog maar honderd jaar geleden werd de Nederlandse krijgsmacht verrijkt met het luchtwapen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog maakte het vliegtuig een geweldige ontwikkeling door en domineerde het internationaal de strategische discussie. Dirk Starink, oud-bevelhebber der luchtstrijdkrachten, beschrijft de zoektocht naar deze nieuwe dimensie van oorlogvoering in de periode tot aan de mobilisatie van 1939. Naast maatregelen op terreinen als organisatie, personeel en materieel wordt aandacht besteed aan de nauwe relatie met de vliegtuigindustrie.


Blok. De boekhandelaar van mijn vader
Jan Brokken
111 p. Atlas Contact, € 12,50

Boeken lezen is het allerergste wat kinderen tegenwoordig kan overkomen, merk ik weleens. Jan Brokken, die doorbrak met De vergelding, een prachtboek over een dorp tijdens de Tweede Wereldoorlog, schetst een wereld, waarin een boek krijgen voor een kind als Brokken een waar feest was. De boeken werden bezorgd door Blok, een Rotterdamse boekhandelaar, die de vaste leverancier was van boeken voor zijn vader, een dominee.
Er is een nieuw boek van Frank Westerman, bekend van De graanrepubliek en El Negro en ik. Stikvallei (318 p. De Bezige Bij, € 19,90) gaat over een massale raadselachtige sterfte. Op 21 augustus 1986, ’s avonds bij nieuwe maan, sterft al het leven in een vallei in Noordwest-Kameroen uit. Kippen, bavianen en vogels vallen dood neer in het gras – net als in 1746 mannen, vrouwen en kinderen. Wat is er gebeurd?


De firma. Het verhaal van McKinsey en de invloed op het moderne bedrijfsleven
Duff McDonald
390 p. Bert Bakker, € 19,95

In het najaar is er altijd een golf van reorganisaties en ontslagen. Hoe komt dat? Bedrijven maken dan de balans op van het afgelopen jaar en stellen de plannen voor volgend jaar op in een begroting. Deze werkwijze is geïntroduceerd door James McKinsey in zijn boek Budgetary Control uit 1922. Binnen tien jaar was zijn idee algemeen geaccepteerd. In 1926 richtte hij McKinsey & Company op, dat uitgroeide tot het meest toonaangevende consultancybureau ter wereld. McKinsey hielp de barcode ontwikkelen en drong door tot in het Witte Huis en Downing Street 10. De consultants van McKinsey & Company hebben een vernieuwende structuur ingevoerd binnen overheden, bedrijven en instituties die zorgde voor een wereldwijde verspreiding van het Amerikaanse kapitalisme. Tegelijkertijd kan McKinsey worden geassocieerd met een lange lijst grote fouten. Zo speelde de firma een grote rol bij de veelbesproken ondergang van Enron en bij de grote bankencrisis.


De man van veel
Karin Amatmoekrim
263 p. Prometheus, € 19,95

Een Javaanse in de diaspora schrijft een roman over de grootste zwarte held van Suriname: Anton de Kom. Dat heeft iets ontroerends. De Kom werd toen hij in de jaren dertig terugkeerde naar Suriname door de Javaanse arbeiders beschouwd als een godheid die hen kwam redden uit hun armoedige omstandigheden. Amatmoekrim beschrijft de meest dramatische periode uit De Koms leven: zijn gedwongen opname in een Haags gesticht.
De Haarlemse heldin Kenau komt tot leven in de gelijknamige roman van Tessa de Loo (296 p. De Arbeiderspers, € 18,95). Meeslepend is het hoofdstuk waarin Kenau met een grote groep vrouwen weet te voorkomen dat de Spanjaarden Haarlem innemen. Af en toe anachronistisch: dynamiet in de zestiende eeuw?