Auschwitz-Oświęcim
Hans Citroen en Barbara Starzyńska
416 p. Post Editions, Є 35,00
De opa van beeldend kunstenaar Hans Citroen zat gevangen in concentratiekamp Auschwitz, dat hij altijd aanduidde als ‘je weet wel’. Kleinzoon Citroen kwam vele jaren na de oorlog op een andere manier in Auschwitz terecht: door de liefde voor de Poolse Barbara Starzyńska, opgegroeid in dit symbool van de Holocaust. Geestig beschrijft Citroen zijn eerste ontmoeting met Barbara: ‘“Ik kom uit Oświęcim, buiten Polen beter bekend als Auschwitz,” zei ze. “Jezus zeg! Wonen daar mensen?” zei ik geschokt. “Ach, zo reageren ze allemaal,” zei ze.’ Hun ontmoeting vormde het begin van een jarenlange zoektocht naar de geschiedenis van Auschwitz. Het boek bevat niet alleen 450 prachtige foto’s uit heden en verleden, maar ontrafelt ook de Poolse mythe dat het Duitse concentratiekamp Auschwitz geheel losstond van het Poolse stadje Oświęcim.
Leven in 1870. Nederland aan de vooravond van de moderne tijd
Anthony Winkler Prins
224 p. Winkler Prins, Є 14,99
‘Wellust is een woord, hetwelk alleen bij dichters eene edele beteekenis kan hebben. Doorgaans wordt daardoor het zingenot der geslachtsdrift aangeduid. De neiging tot wellust is in strijd met de rede, omdat zij den mensch onder de heerschappij brengt van zijne dierlijke natuur, zijn geest afleidt van het streven naar hoogere kennis.’ Aldus de doopsgezinde dominee Anthony Winkler Prins (1817-1908) in zijn Geïllustreerde Encyclopedie, waarvan het eerste deel in 1870 verscheen. Winkler Prins schroomde oordelen niet. Desondanks werd zijn encyclopedie razend populair en zou die al snel zijn naam dragen. Terecht, volgens historica Christianne Smit, die 300 trefwoorden uit die eerste encyclopedie selecteerde en een inleiding bij deze uitgave schreef: Winkler Prins tekende zelf voor vrijwel alle lemmata en deed dat naast zijn predikantschap. Zijn vitaliteit bleek ook anderszins: op 78-jarige leeftijd schaatste de dominee/encyclopedist nog van Lisse naar Leiden.
Een geschiedenis van de klassieke Oudheid
E.CH.L. van der Vliet
555 p. Bert Bakker, Є 39,95
E.CH. van der Vliet, jarenlang docent oude geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen, heeft zijn kennis gebundeld in een soepel geschreven overzichtsgeschiedenis van de klassieke Oudheid. Een handboek wil hij het niet noemen; daarvoor zijn zijn keuzes en interpretaties te persoonlijk. Van der Vliet heeft gelijk: zijn prachtig uitgeven boek bevat tal van prikkelende observaties. Al in de inleiding verwijst hij impliciet naar Geert Wilders en zijn PVV als hij stelt er altijd van uit te zijn gegaan dat mensen hun samenleving niet willens en wetens opblazen. In de klassieke Oudheid niet en later in de geschiedenis ook niet. Maar ‘de laatste tijd’ twijfelt Van der Vliet aan de juistheid van die stelling. Hij pepert de lezer in dat Athene niet de bakermat was van de moderne democratie, maar juist van het populisme. Demagogen zetten de toon bij de oude Grieken, aldus Van der Vliet, wiens boek geen moment verveelt.
Landvoogd tussen twee vuren. Jonkheer mr. A.C.D. de Graeff, gouverneur-generaal van Nederlands-Indië
Herman Smit
206 p. Verloren, Є 23,00
Tussen 1926 en 1931 was Andries de Graeff gouverneur-generaal van Nederlands-Indië. Geen mens die zich dat meer herinnert. Ten onrechte, stelt Herman Smit in dit boek. Met de kortstondige regeerperiode van De Graeff kwam een einde aan de zogeheten ‘ethische politiek’, die de Nederlandse regering vanaf 1901 had ingezet en die tot doel had ‘de inlanders’ tot hogere beschaving te brengen. Ook De Graeff probeerde dat nog, maar hij liep stuk op de harde realiteit in de archipel. Opstanden tegen het koloniale bewind dwongen hem tot massale arrestaties. Desondanks werd De Graeff door Nederlandse tijdgenoten verweten Indië met ‘een mollig handje’ te regeren. Zo kwam de gouverneur-generaal klem te zitten tussen koloniale hardliners en radicale opstandelingen. Met zijn reputatie kwam het niet meer goed. De Graeff ging als ‘goedwillend, maar zwak’ de geschiedenis in. Smits boek is een poging tot eerherstel.
De Hoge Raad en de Tweede Wereldoorlog
Corjo Jansen, met medewerking van Derk Venema
359 p. Boom, Є 29,90
Wie vertrouwen heeft in de rechtspraak, moet dit boek lezen. De auteurs doen uitvoerig uit de doeken hoe leden van de Hoge Raad in de knel kwamen met hun brave opvatting dat de scheiding der machten (tussen politiek en recht) ook tijdens de Duitse bezetting mogelijk zou blijken. Niets was minder waar. Door slim beleid van Hitlers stadhouder Seyss-Inquart werden de touwtjes langzaam aangetrokken en Joden uit het openbare leven geweerd zonder dat de Hoge Raad een oordeel uitsprak. De raadsleden preekten vooral rust en orde, en deden er het zwijgen toe toen hun Joodse president mr. L.E. Visser in 1941 de laan uit gestuurd werd. Zij bleven zitten ‘om erger te voorkomen’. De enige flinke rechter van de Hoge Raad, Jan Donner, smoorde na de oorlog een discussie in de kiem. Weinig verheffend allemaal. Daar staat tegenover dat de huidige president opdracht gaf tot dit onderzoek.
Waakzaam in Amsterdam. Hoofdstad en politie vanaf 1275
Piet de Rooy (red.)
628 p. Boom, Є 45,00
Zijn Amsterdammers lastiger dan andere Nederlanders? Nee, ze zijn lastiger omdat ze in een grote en ingewikkelde stad wonen. Aldus historicus Piet de Rooy in zijn inleiding op deze fraai verzorgde studie. Aardig is dat Amsterdam door de eeuwen heen altijd de naam had ‘een gevaarlijke stad’ te zijn. De stadsbestuurders zelf klaagden soms steen en been over moord en doodslag. Niet voor niets, want aan het einde van de Middeleeuwen was Amsterdam vergeven van wapens, schrijft Paul Knevel. Dan lijkt het de laatste decennia een stuk rustiger in de hoofdstad, al wordt uitvoerig ingegaan op de problemen waarmee de politie te maken kreeg: provocerende jongeren, Damslapers en hooligans. En natuurlijk met liquidaties in de onderwereld, die de hoofdstad de laatste tien jaar teisterden. Willem Holleeder en kompanen ontbreken niet in dit standaardwerk.
Het mysterie van Wenen. De creatieve zelfvernietiging van een vermolmd rijk
Arnout Weeda
400 p. De Bezige Bij, Є 29,90
Arnout Weeda was wellicht een uitstekend directeur van het Zuiderzee-museum in Enkhuizen, hij is schrijver noch historicus. Weeda vertilt zich aan een onderwerp dat door velen voor hem (vooral door de Amerikaanse historicus Carl E. Schorske) veel beter is beschreven: het Wenen van rond 1900. Met veel wijsheid achteraf beschrijft hij Wenen als een ‘gemakzuchtige’ samenleving, die bovendien ‘betrekkelijk achterlijk’ zou zijn. Gelukkig ontstond er ‘een uniek verbond van mensen die verlossing zochten in hun authentieke innerlijk’: Sigmund Freud, Gustave Mahler, Arthur Schnitzler en Karl Kraus. Bleef zijn beschrijving beperkt tot hen, dan zou de lezer door de bomen het bos nog wel zien. Maar nee, vele cultuurdragers passeren in deze omgevallen boekenkast de revue, ook als ze nooit in Wenen gewoond hebben en helemaal niet rond 1900 leefden. Een gemiste kans.
Te leven op duizend plaatsen. Jo Otten 1901-1940
Rob Groenewegen
814 p. In de Knipscheer, Є 45,00
Iets te dikke, maar mooie biografie van de jong gestorven Rotterdamse schrijver en wetenschapper Jo Otten, die in 1928 promoveerde op een interessant proefschrift over het Italiaanse fascisme. Groenewegen geeft een levendig beeld van het literaire leven in het Interbellum, waarin Otten contact had met essayist Menno ter Braak. Beiden stierven in de meidagen van 1940: Ter Braak door zelfmoord, Otten door een bombardement. Waar Ter Braak een plek in de literatuurgeschiedenis verwierf, raakte Otten in de vergetelheid. Groenewegen doet een poging hem daaraan te ontrukken en slaagt wonderwel. Hij schetst het beeld van een overgevoelige en eenzame jongen, die zijn heil zocht, en vond, in boeken. Lezing van dit proefschrift, waarvan deze uitgave een handelseditie is, zet aan tot het ontdekken van Ottens literaire werk.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
