De negentiende eeuw was in de Verenigde Staten een gouden tijdperk voor utopisme. Honderden groepen wereldverbeteraars stichtten kleine gemeenschappen waarin ze een perfecte samenleving wilden realiseren. Deze utopisten keerden zich tegen de boze wereld van industrieel kapitalisme, verstedelijking en maatschappelijk verval.
Vaak waren ze daarbij geïnspireerd door socialisme of verlichtingsdenkbeelden uit Europa, gedreven door religieuze opwekkingsbewegingen of in verwachting van het einde der tijden. Allemaal wilden ze een voorbeeld stellen door hun idealen in het klein uit te proberen in de uitgestrekte ruimte van de Nieuwe Wereld. Ze experimenteerden met gedeeld bezit, onderlinge bijstand, het vrije huwelijk, ascese, nieuwe kleding of andere sleutels naar een betere wereld.
Chris Jennings biedt een kleurrijke en vaak vermakelijke staalkaart van de belangrijkste visionaire bewegingen, zoals de religeuze shakers, die bekend werden om hun sobere meubilair; de industriële vestiging New Harmony van textielondernemer Robert Owen, die al na een jaar faalde; het egalitarisme van de Franse icaristen, die in 1848 naar Amerika trokken; de op Charles Fourier gebaseerde agrarische gemeenschap Brook Farm bij Boston; en het religeuze ‘perfectionisme’ van Oneida Community in de staat New York.
Jenner laat zien hoe deze utopisten ernstig studeerden en debatteerden, vaak ook dansten, feestten en musiceerden, spirituele seances hielden, en de vreemdste uitvindingen deden, zoals wasknijpers, platte bezems en draaiende serveertafels voor de gemeenschappelijke maaltijden. Maar meestal vielen de perfecte samenlevingen in onderlinge ruzie en chaos uiteen.
Paradise Now: The Story of American Utopianism
Chris Jennings
512 p. Random House € 25,99
Jaap Verheul is hoofddocent cultuurgeschiedenis en American Studies aan de Universiteit Utrecht.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
