Bezettingsjaren in kleur

‘Ongelooflijk.’ Hoofdschuddend kijkt Harco Gijsbers van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) naar zijn computerscherm. ‘Ik ben al jaren in zwart-wit met de oorlog bezig, maar nu heb ik opeens kleur op mijn scherm.’ Zijn beeldscherm toont een onbezorgde zomerdag aan het strand van Scheveningen tegen een strakblauwe hemel. Alleen de twee Duitse soldaten die op de rug zijn gefotografeerd doen vermoeden dat de foto tijdens de oorlog is genomen. Fotograaf Alphons Hustinx legde deze en vele andere momenten uit het dagelijks leven van Nederland tijdens de bezetting vast. De ongeveer 1500 kleurenfoto’s van Hustinx zijn slechts een klein deel van het enorme aantal dat is opgenomen in een nieuw digitaal fotoarchief: Beeldbank WO2.

Deze beeldbank is opgezet in het kader van het programma ‘Erfgoed van de Oorlog’ van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Veertien instellingen hebben hun fotocollecties gedigitaliseerd en aan de nieuwe beeldbank aangeboden. Het beheer van de 165.000 beelden, waarvan 5000 affiches, is in handen van het NIOD. Ook het Rijksmuseum en Spaarnestad Photo zullen in de toekomst hun collecties foto’s en afbeeldingen uit de oorlog aan de beeldbank toevoegen. Een pronkstukje dat binnenkort al te zien is, is een zeldzame collectie tekeningen uit Nederlands-Indië ten tijde van de oorlog.

De website biedt uitgebreide zoekfuncties, waar een breed publiek mee uit de voeten kan. Men kan bijvoorbeeld zoeken op trefwoord of plaatsnaam, maar ook een algemene periodisering als ‘hongerwinter’ levert een flink resultaat op. Scholieren kunnen gratis een afbeelding downloaden voor hun werkstuk. Voor wie een mooi kiekje van de bevrijding op de schoorsteenmantel wil: met één muisklik zit er een foto met hoge resolutie in uw winkelwagentje.

Het doel van Beeldbank WO2 is een zo volledig mogelijk beeld van Nederland tijdens de oorlog te bieden en zo de herinnering levend te houden. Voorheen was er veel weerstand bij musea en fotoarchieven om deelcollecties af te staan. Dankzij de digitalisering blijven de foto’s nu wel in eigen beheer, maar zijn ze via één centrale website te raadplegen en te bestellen. De vaak kwetsbare foto’s zijn allemaal op hoge kwaliteit gedigitaliseerd, en hoeven niet telkens weer onder een scanner gelegd te worden.

In de toekomst verwachten de initiatiefnemers ook met de grote oorlogsmusea in het buitenland – denk aan het Imperial War Museum te Londen – een gebruiksovereenkomst te sluiten. In dergelijke musea zijn nog talloze foto’s van Nederland te vinden, gemaakt door (Duitse) militairen. Deze foto’s zijn veelal gecensureerd en leveren een heel ander type beeld op dan de grote hoeveelheid amateurbeelden uit de Nederlandse collecties.

In Nederland konden talloze amateurs blijven fotograferen zonder dat er censuur toegepast werd. Pas vanaf november 1944 stelden de Duitsers een verbod in op het maken van buitenopnamen, om te voorkomen dat foto’s in geallieerde handen zouden kunnen vallen. De amateurbeelden van de directe gevolgen van de bezetting zijn indrukwekkend: onscherp vanachter een gordijn gefotografeerde razzia’s, geheime opnamen van het oppakken van Joden, foto’s van standrechtelijke executies.

Naarmate de oorlog verstreek nam het aantal beelden af. Papier was schaars, evenals ander fotomateriaal. En elke fotograaf hield er rekening mee dat het ultieme fotomoment nog moest komen: de bevrijding.
www.beeldbankwo2.nl

Hoeker en galjoot
Over de VOC valt zoveel te vertellen dat een website over haar geschiedenis een must is. Deze site heeft in een database de namen en beschrijvingen van zo’n 2000 VOC-schepen opgenomen. De handelsposten zijn beschreven en van een kaartje voorzien. Ook handig is de verklarende woordenlijst, want in geen enkel vakgebied circuleren zoveel vaktermen als in de scheepvaart.
www.vocsite.nl

Poldergeschiedenis
Deze website geeft een overzicht van de geschiedenis van Flevoland. De eerste bewoners van het moeraslandschap in de Nieuwe Steentijd komen aan bod, de vissers en polderwerkers, maar ook de pioniers op het nieuwe land. Bezoekers kunnen in de uitgebreide database zoeken naar archiefstukken, kranten, bodemvondsten, objecten en beelden.
www.nieuwlanderfgoedcentrum.nl

Gevelstenen
Ze willen nog weleens aan de aandacht ontsnappen, maar wie de tijd neemt omhoog te kijken, kan veel mooie gevelstenen ontdekken. Deze website geeft een overzicht van de Amsterdamse gevelstenen, gerangschikt op straatnaam. De site biedt informatie over de geschiedenis van de gevelstenen en over de restauratie, en geeft verwijzingen naar relevante literatuur.
www.amsterdamsegevelstenen.nl