Home Bettany Hughes. De schone Helena. De biografie van Helena van Troje, de vrouw voor wie duizend schepen uitvoeren.

Bettany Hughes. De schone Helena. De biografie van Helena van Troje, de vrouw voor wie duizend schepen uitvoeren.

  • Gepubliceerd op: 19 april 2006
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Anton van Hooff
  • 3 minuten leestijd

496 p. Mouria, euro 27,50
Dit boek is geen biografie, zoals de Nederlandse ondertitel belooft. Althans, niet van Helena van Troje. Het boek gaat vooral over de schrijfster. Bettany Hughes is op de Britse eilanden een bekende persoonlijkheid als maakster van historische documentaires. Maar televisie is een vluchtig medium, daarom moest er een boek komen. Het resultaat is een pompeus geschrift van bijna vijfhonderd pagina’s.

 
           
Het is een buitensporig werk. Een bibliografie van 17 bladzijden in kleine druk en maar liefst 50 pagina’s noten moeten de lezer ervan overtuigen dat hij met een heus wetenschappelijk boek te doen heeft. In feite is het echter niet meer dan het opgeklopte filmscript van Hughes’ documentaire Helen of Troy. Als zodanig lezen de honderden bladzijden best lekker weg; als treinlectuur voldoet het drukwerk uitstekend. 
           
In 44 hoofdstukken maken we aan de hand van Hughes uitstapjes naar allerlei antieke plaatsen en onderwerpen. Elke aanleiding om over andere dingen te praten wordt aangegrepen. Geen wonder, want de schrijfster heeft zich een onmogelijk doel gesteld: ‘een fysieke queeste naar een vrouw die bovenal befaamd was om de fysieke uitwerking die ze op de mensen om haar heen had.’ Maar daarvoor is Helena te veel een mythe. 
             
In Sparta, volgens de traditie de woonplaats van Helena, is niet veel te vinden. Dus bezoeken we alle andere Minoïsche en Myceense locaties. Hierbij loopt de schrijfster voortdurend in beeld. Nu doen Britse presentatoren dat al veel meer dan hun continentale collega’s, maar bij Hughes heeft de zelfpresentatie narcistische trekjes. Zij doet zelf met een team experimentele archeologen een empirisch onderzoek naar strijdwagens in de streek van Troje, terwijl ze in feite natuurlijk alleen maar toekijkt. Ze bestudeert zelf manuscripten – die haar natuurlijk door een behulpzame bibliothecaris ter hand zijn gesteld. 
      
De persoonlijke avonturen tijdens haar ‘queeste’ worden omstandig verteld. Als ze ‘op zoek naar sporen van Helena-culten’ vastzit in het stadje Ermione, heeft ze alleen haar poederdoos, veertig euro en een mobieltje. Het aanbod van een stel dronken tieners om mee te varen op een ‘zorgwekkend groot jacht’ wijst ze wijselijk af. Ze belt een telefoonnummer dat op een papier bij de haven staat en binnen acht minuten komt er een bootje aanzoemen, ‘de bestuurder zo gebruind als teer’. 
           
In oktober 2004 gaat ze na een rondleiding door het uitgestrekte Hattusa, het centrum van de Hettieten, naar een wonderlijk ouderwets museum, ‘gesterkt door de Turkse koffie die zo dik als soep in zijn kopje staat’. Tijdens haar bezoek aan de Baden van Helena, een geneeskrachtige bron in de buurt van Korinthe, heeft de schrijfster ‘een zeldzaam gesprek over Helena met een gewezen koopvaardijman, die alleen een minimaal zwembroekje droeg’. Tja, als reïncarnatie van Helena heeft Bettany oog voor mannen. Op de foto, die op internet te vinden is, poseert ze met diep decolleté. 
           
De informatie die ze van haar wetenschappelijke zegslieden en uit de literatuur bijeen heeft gesprokkeld, is in het algemeen correct, dat wel. Maar de lezer vraagt zich voortdurend af wat al die bijzonderheden ertoe doen. Er zijn vele losse eindjes en bruuske overgangen. 
           
De Nederlandse editie maakt het boek er niet beter op. Vertaalster Dons Reerink heeft zichtbaar geworsteld met het vaak pretentieuze proza en ze is niet deskundig genoeg. Menigmaal zit ze er net naast. Zo wordt Helena voortdurend verkracht, terwijl het om rape in de betekenis van ontvoering gaat. Deze en andere povere vertalingen maken dit pedante boek nog irritanter. 

Anton van Hooff is docent klassieke cultuurgeschiedenis aan de Universiteit Nijmegen.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer
Jager met jachthonden
Jager met jachthonden
Beeldessay

Nederlanders maken zich al eeuwen druk over de jacht

Tijdens een jachtpartij schoten edelen van de Republiek onbelemmerd vele dieren. Eind achttiende eeuw kwam daar steeds meer verzet tegen. Maar niet uit dierenliefde. Het was een verslavend tijdverdrijf. Met een horde achter het wild aan stuiven of juist in je eentje dieren besluipen. Te paard, ondersteund door jachthonden of valken, schoten jagers ‘edel wild’,...

Lees meer