Weinig mensen zullen Justinus van Nassau kennen, terwijl hij toch een van de boeiendste figuren uit de tijd van de Opstand is. Hij was betrokken bij alle gebeurtenissen van formaat tijdens de strijd tegen Spanje.
Adri van Vliet had zich geen betere hoofdpersoon kunnen wensen. Ook al is er weinig bronnenmateriaal over de man zelf voorhanden, aan de hand van Justinus’ leven beschrijft Van Vliet in Bastaard van Oranje vlot vrijwel de gehele Opstand.
Justinus (1559-1631) was de onwettige zoon van Willem van Oranje. Vanwege zijn hoge afkomst werd hij als jongeman aangesteld als admiraal, maar hij bakte er bitter weinig van. Hij hield niet van zee en deed er alles aan om op het land te blijven, tot ergernis van zijn werkgever, de Staten van Zeeland. Van Vliet is mild wanneer hij de totale mislukking beschrijft van het ontzet van Antwerpen, een manoeuvre die bij welslagen de strijd tegen Spanje had kunnen doen kantelen. De Staten van Zeeland formuleerden hun kritiek scherper: ‘God geeft u niet vaak zo’n kans, en bovendien kunt u de eer van uw familie hiermee hooghouden en uw naam wereldberoemd maken. U hebt voldoende ervaren kapiteins tot uw beschikking die u advies kunnen geven.’
Het mocht niet baten, want Justinus toonde geen daadkracht. Toch vergaarde hij internationale roem toen hij leidinggaf aan de blokkade van Vlaamse havens, waardoor een deel van de Spaanse Armada niet kon uitvaren. Mede hierdoor mislukte de Spaanse poging Engeland in te nemen. Dat Justinus geen slappeling was, bewees zijn vondst van het ‘voetenspoelen’: vijandelijke manschappen werden ruggelings aan elkaar gebonden in zee gegooid.
Justinus’ hart lag bij de internationale diplomatie. Samen met raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt bedreef hij politiek en diplomatie op het hoogste niveau. Ook voerde hij in opdracht van zijn halfbroer Maurits diverse legers aan. Als gouverneur van Breda kon hij echter niet voorkomen dat de Nassaustad in 1625 in handen van veldheer Ambrogio Spinola viel, ondanks de gigantische voorraad wapentuig binnen de stadsmuren. Was het ook dit keer een gebrek aan daadkracht? Van Vliet geeft de lezer genoeg munitie om eigen conclusies te trekken.
Annemarie Lavèn is hoofdredacteur a.i. van Historisch Nieuwsblad.
Bastaard van Oranje. Justinus van Nassau:
Admiraal, diplomaat en gouverneur (1559-1631)
Adri P. van Vliet
256 p., Walburgpers
€ 29,50
Dit artikel is exclusief voor abonnees
