Op 17 september 2021 vertellen vier tophistorici over de machtsstructuren van het Romeinse Rijk. Oudhistoricus Fik Meijer richt zich op Gaius Octavianus, beter bekend als de eerste Romeinse keizer Augustus. Meijer neemt de machtsgreep van de befaamde keizer onder de loep, want er is veel discussie over wat deze periode betekend heeft voor de Romeinse republiek: ‘Augustus vond zelf dat hij de republiek had hersteld, maar ik sluit mij aan bij degenen die beweren dat hij de republiek juist om zeep heeft geholpen.’
Augustus komt aan de macht tijdens een roerige periode in het Romeinse rijk. Burgeroorlogen hebben de maatschappij ontwricht. Augustus werd de overwinnaar van een machtsstrijd en maakte daarna volgens Meijer handig gebruik van zijn positie: ‘Ik denk dat hij zijn macht baseerde op het leger, hij had veel soldaten. Politieke tegenstanders kregen ook te maken met zijn censuur. Eenmaal aan de macht bekleedt Augustus vrijwel alle functies, waardoor hij de republiek tot een lege huls reduceert. ‘Hij hield alle republikeinse functies in stand, maar verenigde ze in zijn eigen hand’. Meijer gelooft dat de keizer het slim heeft aangepakt: ’Door alle functies officieel te laten bestaan en alle taken over te nemen, verhult hij als het ware dat de republiek voorbij is. Hij geeft de illusie alsof het allemaal nog hetzelfde is.’
Met Augustus’ monarchie keerden ook de rust en orde in het Romeinse Rijk terug, en dat maakt het lastig om een waardeoordeel te vellen over Augustus: ‘Hij was een uitstekend bestuurder en heeft zeker bijgedragen aan de rust en stabiliteit die nodig waren voor de instandhouding van het Romeinse rijk. Tegelijkertijd heeft hij ook dingen gedaan die niet door de beugel konden.’ Deze discussie houdt historici al eeuwenlang bezig. ’Sinds de dood van Augustus zijn er al teksten te vinden die hem verheerlijken of juist verachten.’
’Sinds de dood van Augustus zijn er al teksten te vinden die hem verheerlijken of juist verachten.’
In zijn college gaat Meijer in op de vraag of het Romeinse rijk onder keizer Augustus een alleenheerschappij was of een republiek. Een belangrijke vraag, die nog altijd relevant is. Meijer begint zijn college dan ook met een terugblik naar 1937, toen Mussolini Italië regeerde. Op de 2000e geboortedag van keizer Augustus organiseerde Mussolini enorme volksfeesten om de oude bestuurder te eren: ‘In Italië is er een heroïsche cultuur die wij in Nederland veel minder kennen. Daarom speelt keizer Augustus daar nog altijd een rol. Maar in 1937 waren er verscheidene historici die de verheerlijking van Augustus met lede ogen aanzagen’.
Bent u benieuwd naar Fik Meijers’ college over keizer Augustus en zijn betekenis voor de Romeinse Republiek? Meld u dan aan voor de collegedag ‘Macht in Rome’ op 17 september 2021 in de Zuiderkerk in Amsterdam, waar vier tophistorici een lezing verzorgen. De collegedag is inclusief koffie, thee en lunch.
