Tijdens het aanstaande Holland Animation Film Festival (1-5 november) zal voor het eerst sinds 1943 de beruchte Nederlandse tekenfilm Van den vos Reynaerde openbaar vertoond worden. Het is een van de meest geruchtmakende films uit de Nederlandse filmgeschiedenis.
De door de Haagse filmmaatschappij Nederland Film geproduceerde en in Agfacolor opgenomen tekenfilm werd vanaf 1941 in Den Haag gemaakt door een veertigtal tekenaars en animators. De film – een soort antisemitisch vervolg op het middeleeuwse Reynaert-verhaal – werd gebaseerd op een boek van Robert van Genechten, toentertijd vormingsleider van de NSB en procureur-generaal bij het Haagse gerechtshof.
In het verhaal wordt het idyllische dierenrijk waarin Reinaert leeft bedreigd door het ‘neushoorndier’ Jodocus, dat zich bij de nieuwe koning Boudewijn (niet voor niets een ezel) populair maakt door hoge belastingen te heffen. Ook roepen Jodocus en de andere neushoorndieren die hij van ver meebrengt op tot ‘vrijheid, gelijkheid en broederschap’; die oproep leidt in de film tot het paren van de dieren onderling, met de meest vreemdsoortige wezens tot resultaat. Natuurlijk worden uiteindelijk de neushoorndieren door de woedende menigte in zee gedreven; het loopt dus allemaal goed af in dit antisemitische sprookje.
Van den vos Reynaerde was de meest prestigieuze filmproductie van Nederland Film, maar vreemd genoeg werd de film tijdens de oorlog maar eenmaal vertoond, op 25 april 1943 in de Haagse Ufa-bioscoop Asta. ‘Het zag er zwart van de NSB’ers,’ volgens een van de animators die er ook bij was. Daarna verdween de kopie van de film, om pas aan het eind van de eeuw weer op te duiken.
In 1991 werd het eerste deel van de film teruggevonden in het Duitse Bundesarchiv en naar het Nederland Filmmuseum gezonden, dat het meteen restaureerde. Dit eerste deel (nog zonder geluid, maar wel van Disney-achtige beeldkwaliteit) eindigt op het moment dat de rassenmengingen tussen de dieren begint, en werd al eens getoond op het HAFF van 1992. Vorig jaar is de rest van de film (een beeldakte en de twee ontbrekende akten met geluid) in Duitsland teruggevonden, en kon het Filmmuseum de complete film restaureren. We kunnen nu het gehele verhaal in full colour zien, en zo blijft deze controversiële film voor het nageslacht bewaard.
Voor vertoningsdatum en tijd: zie www.haff.nl
Dit artikel is exclusief voor abonnees
