Home Dossiers Achttiende eeuw Amsterdammers liepen de deur bij elkaar plat

Amsterdammers liepen de deur bij elkaar plat

  • Gepubliceerd op: 26 maart 2024
  • Laatste update 04 nov 2024
  • Auteur:
    Mirjam Janssen
  • 3 minuten leestijd
Amsterdammers op de Dam. Door Isaac Ouwater, circa 1780.
Cover van
Dossier Achttiende eeuw Bekijk dossier

Ruzie, seks, plezier – Amsterdammers wisten precies hoe het er bij hun buren aan toeging. Alleen de elite had enige privacy, blijkt uit Zo veel leven voor de deur van Bob Pierik.

Voor zijn proefschrift bestudeerde Bob Pierik ruim 600 getuigenverklaringen uit het archief van de hoofdofficier van het Hof van Holland. Dit politiearchief vormt een interessante bron voor opvattingen over goed en fout, maar geeft ook een inkijkje in het dagelijks leven. Want wat waren al die mensen aan het doen op het moment dat ze de wet overtraden of daar getuige van waren? Ze sneden bonen, zaten op de stoep of verkochten kousen – en nog veel meer, zoals Pierik laat zien in deze bewerking van zijn proefschrift.

Meer recensies lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

Talloze Amsterdammers uit de zeventiende en achttiende eeuw komen aan het woord en vertellen over hun bestaan. Een nadeel van een aanpak als deze kan zijn dat de auteur de ene na de andere anekdote aan elkaar rijgt en de lezer wat verdwaasd achterblijft. Pierik weet dat gevaar grotendeels te omzeilen door de verhalen thematisch te ordenen. Zo ontstaat een dynamisch beeld van het Amsterdamse straatleven. 

En dat was geen plek voor gevoelige types. Het was er druk door de vele karren en paarden, het was er niet fris door ratten en ander ongedierte en de omgangsvormen waren hard en direct. Er werd veel gevochten, ook door vrouwen. Huisdeuren stonden de hele dag open; een dichte deur betekende dat iemand was overleden. Vanuit hun deuropening konden bewoners gebeurtenissen op straat becommentariëren en anderen konden bij hen naar binnen kijken. Iedereen stond voortdurend met elkaar in contact. Het was niet mogelijk de buren te negeren. In het gunstigste geval hielpen die elkaar in noodsituaties of kwamen ze voor elkaar op. Als een buitenstaander bij iemand verhaal kwam halen, verzamelden de buren zich op straat voor het huis. Ze steunden hun buurtgenoot of probeerden de ruzie te beslechten.

Privacy was alleen weggelegd voor de elite aan de grachtengordel, de gewone Amsterdammer hoorde zijn buren de hele tijd. Ook seks was daardoor een tamelijk openbare zaak. Van overspel en verkrachting waren vaak getuigen, waardoor vrouwen mannen die zich hadden misdragen ter verantwoording konden roepen. Pierik besteedt extra aandacht aan vrouwen en laat zien dat ze vaak buitenshuis werkten. Vermelding in het archief dat ze ‘huisvrouw’ waren, betekende iets anders dan tegenwoordig: rond 1700 was dat een woord voor ‘echtgenote’.  Pierik heeft een boek geschreven dat je heel dicht bij het dagelijks leven brengt.

Zo veel leven voor de deur van Bob Pierik

Zo veel leven voor de deur. Een geschiedenis van alledaags Amsterdam in de zeventiende en achttiende eeuw
Bob Pierik
256 p. Meulenhoff, € 26,99

Openingsafbeelding: De Dam. Door Isaac Ouwater, circa 1780.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 4 - 2024