Jugendstil heet in het Nederlands ook wel ‘slaoliestijl’. Dat komt doordat de schilder Jan Toorop in 1894 een echt kunststukje maakte van een affiche voor Delftsche Slaolie. Door de mooie krullende lijnen in Jugendstil kreeg het affiche zowel in binnen- als buitenland veel aandacht. Voor Nederlanders was Jugendstil sindsdien synoniem aan ‘slaoliestijl’.
Reclame komt in Nederland in het laatste kwart van de negentiende eeuw op gang. Het was toen heel gewoon om kunstschilders in te zetten om reclameaffiches zo aantrekkelijk mogelijk te maken. Allerlei nieuwe zaken moesten aan de man gebracht worden en de commercie draaide op volle toeren. Van Van Houten-chocola tot Singer-naaimachines, van Philips-lampen tot Spijker-auto’s – de volgeplakte reclamezuilen waren al snel niet meer weg te denken uit het straatbeeld.
Reclame heeft een beeld- en kleurrijke geschiedenis. De website van het ReclameArsenaal, ontstaan in 2001 na een fusie tussen het Nederlandse Reclamearchief en het Nederlands Reclame Museum, is dan ook een vrolijke boel. Hoewel de site al jaren uiterlijk onveranderd blijft, is hij nog helemaal van deze tijd. Schrik niet bij het openen van de homepage, want de content komt schreeuwend op je af. Precies zoals een virtueel reclamemuseum hoort te doen. ‘Pimp je desktop met de mooiste wallpapers!’; dat kan bijvoorbeeld met een afbeelding van Ranja en Rojo (het zusje van Ranja), of een breed lachende Prodent-dame.
Het Virtueel Museum herbergt een aantal tijdelijke exposities. De meest recente is Van puntzak tot hologram. Een eeuw Nederlandse verpakkingen. De puntzak werd eind negentiende eeuw gebruikt door kruideniers om losse waren als tabak, koffie, thee suiker en snoep in te verpakken. Van Nelle’s Stoomkoffiebranderij ging als eerste over op fabrieksmatig verpakte koffie.
Voedsel in een bus was ook nieuw voor de consument. Verkade uit Zaandam prees in 1889 zijn beschuitjes aan met de zin ‘De verpakking waarborgt zindelijkheid en herkomst’. Een mooi verhaal gaat schuil achter het merk met de weinig elegante naam ‘Smalsko’. Dit staat voor ‘Smaakt als koffie’. Albert Heijn bracht deze surrogaatkoffie op de markt toen de Duitsers aan het begin van de Tweede Wereldoorlog alle koffie in beslag namen.
Deze exposities laten maar een klein deel zien van de grote collectie van het ReclameArsenaal. Ze zijn vooral interessant vanwege de historische toelichting. Dat geldt ook voor de Virtuele Reis. De reclamegeschiedenis is hierbij ingedeeld in tijdvakken. Door op het knopje ‘Geschiedenis’ te klikken opent een raampje waarin een helder geschreven tekstje de achtergrond van het tijdvak schetst. Het knopje ‘Reclame’ voegt daar het commerciële verhaal aan toe. Het tijdvak 1930-1940 bijvoorbeeld, verhaalt welke impact de crisis op de reclame-industrie had. De binnenlandse markt kwam centraal te staan en met steun van de regering volgde de ene protectionistische slagzin de andere op: ‘Koop Nederlandsch Product’, en ‘Koop Nederlandsche waar, dan helpen wij elkaar’.
Als je op een tijdvak klikt opent een foto in zwart-wit van gevels, reclamezuilen en etalages. Door met de muis over de foto te bewegen lichten de aangeplakte affiches in kleur op en verschijnt een uitleg over de gekozen reclame.
De online collectie herbergt veel, heel veel verpakkingen, affiches, emailleborden, bioscoopreclames en advertenties. Maar ook televisie- en radiocommercials worden regelmatig toegevoegd aan de collectie. Er zijn er nu al 20.000 online te bekijken. Wie hier nog niet genoeg aan heeft kan terecht in het Kenniscentrum, waar tal van publicaties en links zijn te vinden. Maar dat is voor de gewone consument misschien te veel van het goede.
www.reclamearsenaal.nl
Goudstikker collectie
202 schilderijen uit de Goudstikker-collectie zijn gedigitaliseerd en online te bekijken. De schilderijen van de Joodse Jacques Goudstikker, door de Duitsers geroofd, zijn pas recent door de Nederlandse regering teruggegeven aan zijn weduwe. De site lijkt op een depot, waar de schilderijen aan de hand van uitschuifbare rekken te bekijken zijn.
www.pictura-im.nl/goudstikker
Gooi en Vechtstreek
De drie archiefdiensten van Hilversum, Naarden en Weesp zijn samen de website GooienVechtHistorisch.nl gestart. Geschikt voor wie onderzoek doet naar de geschiedenis van het Gooi en de Vechtstreek, maar ook om zomaar wat rond te snuffelen. Iedere dag worden een foto en krant uit het verleden uitgelicht. De rubriek Mooi&bijzonder geeft een voorproefje van wat er allemaal te vinden.
www.gooienvechthistorisch.nl
Wilhelm Willink
In de databank van LOUISiana Digital Library zijn zes brieven te vinden van de Amerikaanse koopman Wilhelm Willink (1750-1841). Willink was een van de dertien Amsterdamse kooplieden die investeerden in de Holland Land Company in het westelijk deel van de staat New York. De brieven, afkomstig uit 1807-1808, zijn gericht aan handelaren in New Orleans.
http://louisdl.louislibraries.org
Dit artikel is exclusief voor abonnees
