Ernstige kindermishandeling kwam tussen 1960 en 1995 steeds minder vaak voor. De aandacht voor dit kinderleed is echter nog nooit zo groot geweest als nu.
Kinderen in gevaar is de titel van het onlangs verschenen Jaarboek voor de geschiedenis van opvoeding en onderwijs 2007. De titel is toepasselijk gekozen in een tijd waarin jeugd- en gezinsproblemen boven aan de politieke en maatschappelijke agenda staan. Mede onder invloed van heftige incidenten zoals de ‘Savannah-zaak’ is er een sterke roep vanuit de samenleving om kindermishandeling een halt toe te roepen.
Hierdoor zou gemakkelijk de indruk kunnen ontstaan dat kindermishandeling in Nederland een groeiend probleem is. Volgens criminologe Mieke Komen, die onderzoek deed
in het archief van de Dordrechtse kinderbescherming van 1960 tot 1995, heeft dat te maken met een zekere begripsvervuiling. Zij schrijft: ‘Na verloop van tijd [werden] naast allerlei vormen van kindermishandeling en seksueel misbruik ook verwaarlozing en zelfs opvoedingsmoeilijkheden onder het begrip “kindermishandeling” begrepen.’
Zelf concentreert Komen zich uitsluitend op gevallen van daadwerkelijk fysiek geweld tegen kinderen. Ze komt tot de conclusie dat kinderbeschermingspupillen in de periode van 1960 tot 1995 steeds minder vaak en minder zwaar werden mishandeld. Komen denkt dat dit komt doordat ‘in de jaren zeventig, tachtig en negentig de ouders fysiek geweld een minder acceptabele opvoedingsmethode [leken] te vinden’.
Toch staat kindermishandeling – in de ruime zin van het woord – hoog op het lijstje problemen waarvoor in het huidige kabinet voor het eerst een aparte minister voor Jeugd en Gezin is opgenomen. Dit is mede te danken aan het intensieve lobbywerk van onder andere de Reflectie- en Actiegroep Aanpak Kindermishandeling (RAAK). Stan Meuwese is jurist en bestuurslid van RAAK. Hij is blij met de toegenomen politieke aandacht voor kindermishandeling, maar waarschuwt tegelijk voor te hooggespannen verwachtingen.
‘De overheid kan niet alle jeugdproblemen oplossen,’ zegt hij. ‘Maar burgers eisen dat in toenemende mate wel. Het gevoel voor eigen verantwoordelijkheid neemt af en daarvoor in de plaats wijst men naar de bestuurders. Er is een enorm geloof in de maakbaarheid van de samenleving. Daardoor accepteren we steeds minder. Alles wordt in de probleemsfeer getrokken. Wat vroeger een slim en druk kind was, heet nu hoogbegaafd en lijdend aan ADHD.’
Verder vindt Meuwese dat de huidige samenleving is geobsedeerd door veiligheid, ook als het om kinderen gaat. ‘We lijken soms doorgeschoten in onze goede bedoelingen om kinderen te beschermen. Tegenwoordig denken ouders dat ze onverantwoord bezig zijn als ze hun kind zonder helmpje op laten fietsen. Ik denk zelfs dat het niet lang meer duurt voordat dit verplicht wordt gesteld.’
Nelleke Bakker (red.), Kinderen in gevaar. De geschiedenis van pedagogische zorg voor risicojeugd. Jaarboek voor de geschiedenis van opvoeding en onderwijs 2007. 144 p. Van Gorcum, € 20,45
