Vijftig jaar lang liep de vakbond CNV aan de leiband van de antirevolutionaire politiek. Tegenwoordig demonstreert hij met het FNV tegen het beleid van de regering-Balkenende.
door Bas Kromhout
Herwaardering voor de christelijke vakbeweging in Nederland, dat is wat historicus Paul E. Werkman wil bereiken met zijn proefschrift ‘Laat uw doel hervorming zijn!’ Facetten van de geschiedenis van het Christelijk Nationaal Vakverbond in Nederland (1909-1959). In tegenstelling tot wat van linkse zijde vaak is beweerd, heeft het CNV volgens Werkman een belangrijke bijdrage geleverd aan de emancipatie van de Nederlandse arbeider.
De christelijke vakbondsleden hebben lang een dubbele strijd moeten voeren: tegen sociaal-economische ongelijkheid in het algemeen én tegen onbegrip en wantrouwen binnen de eigen protestants-christelijke zuil. Bij de Antirevolutionaire Partij bestond grote weerstand tegen de (christelijke) vakbeweging. De ordening van de maatschappij was immers van God gegeven. En had de grote gereformeerde voorman Abraham Kuyper het niet altijd over ‘soevereiniteit in eigen kring’? Dan moest de ondernemer ook baas zijn en blijven in zijn eigen bedrijf.
Onder die condities moest het CNV behoedzaam opereren. De Duitse bezetting zorgde echter voor een toenadering tot de rooms-katholieke en sociaal-democratische vakbewegingen. Samen met hen legde het CNV de basis voor het naoorlogse overlegmodel. Onder leiding van Marinus Ruppert maakte het CNV zich in de jaren vijftig steeds meer los van de eigen zuil, en kreeg het een nieuw zelfbewustzijn.
Die ontwikkeling heeft zich na 1959 doorgezet, zegt de huidige vice-voorzitter van het CNV, Rienk van Splunder. ‘Het huidige vakverbond is niet gebonden aan een partij of kerk. Wel werken we met kerken samen om zaken als armoede en arbeidsethiek op de agenda te zetten. Maar het CNV staat open voor iedereen. ‘Dat we ook openstaan voor nieuwe ontwikkelingen blijkt uit cao-voorstellen waarin islamieten verlof kunnen krijgen op hun feestdagen.’
Ook is de tijd voorbij dat het CNV zich liet gezeggen door de christelijke politiek. ‘Natuurlijk staan we in de praktijk dicht bij partijen als het CDA en de ChristenUnie. Sommige oud-collega’s zitten in de Kamerfracties van deze partijen. Maar het is geen ouwejongenskrentenbrood. Soms staan we uiterst kritisch tegenover het beleid van het CDA, juist omdat we een bepaalde traditie delen. In 2004 stonden we samen met het FNV op het Museumplein, omdat we vonden dat het kabinet-Balkenende het christelijk-sociale gedachtegoed van eigen verantwoordelijkheid te veel uitlegde als “zoek het zelf maar uit”.’
Actievoeren is allesbehalve een gewoonte voor het CNV, zegt Van Splunder. ‘Traditioneel zijn wij daarin terughoudender dan andere bonden. Wij passen het stakingsmiddel pas toe als we definitief zijn uitgepraat. Maar dan aarzelen we ook niet het in te zetten. Het CNV laat zich leiden door bijbelse principes als participatie, duurzaamheid en solidariteit. Juist omdat wij zo’n duidelijk fundament hebben, zijn wij misschien wel radicaler dan welke andere bond ook.’
Paul E. Werkman, ‘Laat uw doel hervorming zijn!’ Facetten van de geschiedenis van het Christelijk Nationaal Vakverbond in Nederland (1909-1959). 352 p. Verloren, € 29,00
Dit artikel is exclusief voor abonnees
