‘Ruim tien jaar geleden deed ik bij toeval een ongelofelijke ontdekking.’ Zo begint de gepensioneerde marineofficier Gavin Menzies zijn boek waarin hij reconstrueert hoe de Chinese vlootvoogd Zheng Ho en zijn flottieljeleiders in ruim twee jaar alle wereldzeeën hebben verkend. Columbus, Vasco da Gama en hoe al die andere slaafse navolgers ook mogen heten zijn allen in het kielzog der Chinezen gevolgd. Het is inderdaad een ongelofelijke theorie.
Menzies betoogt dat in de jaren 1421-1423 drie flottieljes van de Chinese admiraal Zheng Ho alle wereldzeeën hebben bevaren en die ook nog eens grosso modo in kaart hebben gebracht. Vervolgens heeft een Italiaanse reiziger, Niccolò da Conti, de zeekaarten doorgespeeld naar Venetië, waarna de Portugezen – en ook Columbus – met deze uiterst geheime knowhow letterlijk op de loop zijn gegaan.
In China is slechts in beperkte mate materiaal van Zheng Ho’s reizen bewaard gebleven, omdat de toenmalige keizer van China rond 1430 besloot dat de toekomst van het rijk op het continent lag, en dat het uitzenden van de geldverslindende overzeese expedities niet langer verantwoord was.
Helaas, beste lezer, alle Chinese bronnen die ik daar zelf op heb nageslagen wijzen er op dat de omvangrijke Chinese expedities met de voor die tijd grote schepen – maar geenszins zo groot als Menzies en anderen beweren – alle beperkt bleven tot het vaargebied van Moesson Azië en de oostkust van Afrika. Laten we overigens niet vergeten dat het de Arabieren zijn geweest die sinds de Tang-dynastie de Chinese zeevaarders in Zuid-Azië wegwijs hebben gemaakt.
Grote afwezigen in Menzies’ verhaal zijn dan ook de Arabieren, die als zeevaarders en astronomen een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de sterrennavigatie, en vooral ook de Polynesiërs die in het eerste millennium na Christus de gehele Stille Oceaan – inclusief Hawaï, Paaseiland, Nieuw-Zeeland en Madagaskar – hebben bevaren. Zij ontwikkelden daarbij uiterst originele navigatietechnieken.
Leonard Blussé is sinoloog en hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit Leiden.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
