Ergens langs de aftandse spoorbaan, die loopt van de overwoekerde suikerplantages in het district Commewijne naar de verloederde suikerfabriek in Mariënburg, liggen zeventien mannen in een massagraf: zestien Hindoestanen en één Javaan. Ze liggen daar sinds 1902, toen er op de plantage een opstand uitbrak uit onder de contractarbeiders. Een Surinaams onderzoeksteam wil hen terugvinden en herbegraven.
In 1902 eisten de contractarbeiders van Mariënburg een betere beloning. Die eis werd niet ingewilligd. De teleurstelling en verontwaardiging hierover kregen een extra impuls door het gedrag van de directeur van de plantage, James Mavor, die meendet dat hij vrijelijk kon beschikken over de vrouwen van de arbeiders.
Op 29 juli kwam het tot een uitbarsting. Die dag werd de directeur achterna gezeten door woedende contractarbeiders en uiteindelijk gedood. Inderhaast opgeroepen militairen arriveerden de volgende dag vanuit Frederiksdorp in Mariënburg om de rust te doen wederkeren. Geconfronteerd met een razende menigte zagen de soldaten zich gedwongen gericht te schieten. Zeventien arbeiders vonden direct de dood en bijna veertig mensen raakten ernstig gewond. Van die gewonden zouden later nog enkelen overlijden.
De lijken, zo gaat het verhaal, legde men eerst naast elkaar als afschrikmiddel. Daarna werden zij op een trolley geladen en via de spoorbaan afgevoerd. Buiten het zicht van de dorpsbewoners dumpte men de lichamen in een massagraf en overgoot ze met ongebluste kalk.
Het is nu 110 jaar later. Na wat geharrewar tussen verschillende stichtingen – ‘Laat de doden met rust’, ‘Nee, de doden moeten worden opgegraven’ – is nu door het hoogste gezag toestemming verleend om op zoek te gaan naar het massagraf. Het onderzoek wordt geleid door de enige archeoloog die Suriname rijk is: Benjamin Mitrasingh. Hij kan waar nodig rekenen op hulp van deskundigen uit eigen land. Ook de Nederlandse ambassade heeft ondersteuning toegezegd.
Het eerste doel van het onderzoek is het lokaliseren van het graf. De spoorbaan van de plantages naar de suikerfabriek is twaalf kilometer lang, maar er is een zijspoor van ongeveer twee kilometer en men vermoedt dat de lijken daar zijn terechtgekomen. Door het maken van luchtfoto’s en het signaleren van veranderingen in de vegetatie als gevolg van de ongebluste kalk, hoopt het onderzoeksteam aanwijzingen te krijgen.
Het tweede doel is de lijken te herbegraven. Tenslotte is moet er een monument komen. James Mavor kreeg een nette begrafenis en heeft een keurig onderhouden graf, dat men nu nog kan bezichtigen. Nu de zeventien contractarbeiders nog.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
