Zélfs nadat Maurits Johan Van Oldebarnevelt had laten arresteren of Willem Alexander was getrouwd met de dochter van Zorreguita, bleef de genegenheid. Het Amsterdamse volk houdt van Oranje, behalve patriotten, socialisten, krakers en ‘ons soort mensen’ natuurlijk. Per saldo overwint toch de liefde, blijkt uit de tentoonstelling Amsterdam & de Oranjes in het Amsterdams Historisch Museum. En er zijn een hoop erebogen, oranjepruiken en kostbare geschenken om dat te bewijzen.
Ruim vier eeuwen Amsterdam en de Oranjes komen gecomprimeerd aan bod in de eerste zaal van de expositie. Op witte tekstborden in het midden staat het chronologische verhaal van de Oranjes. Op de achterkant in rood de geschiedenis van hun tegenstanders: patriotten, socialisten, republikeinen en krakers. Hun verhaal wordt geïllustreerd met voorwerpen en filmpjes, bijvoorbeeld een zorgvuldig getekende spotprent van ‘koning Gorilla’ Willem III. Met zijn harige handen omklemt hij een fles oranjebitter en een blote vrouw.
De Amsterdamse liefde voor de Oranjes uit zich al eeuwen in kostbare geschenken en curieuze voorwerpen. Aan de zijkanten van de eerste zaal zijn er enkelen opgesteld. Er is de wieg die de Amsterdammers rond 1900 aan Wilhelmina gaven, en in een klein zaaltje staat een replica van de Gouden Koets, die zij ook van Amsterdam kreeg. In de categorie vreemde voorwerpen is een geprepareerd stuk huid uit de achttiende eeuw te zien. Er staat een tatoeage op van een oranjeboom. De zaal is vol maar nog net stijlvol, zoals past bij het onderwerp.
De tweede helft van de tentoonstelling gaat over het gevoel van Amsterdammers ten opzichte van de Oranjes. Dit is méér het soort feel-good-tentoonstelling waar het Amsterdams Historisch bekend om staat. Een stukje interieur van het Trixgezinde Café Rouge is nagemaakt, met foto’s van ‘queens’. Er is een statieportret van Amsterdams hofdame Miente Bollaard in een extreem saai mantelpak, en bekende televisiepersoonlijkheden als Sanne Wallis de Vries en Peter van der Voorst geven hun – nogal slaapverwekkende mening – over het koningshuis: ‘Het is natuurlijk wel vreemd dat je in zo’n wieg wordt geboren en dan meteen zo’n positie krijgt.’ Gewone Amsterdammers vertellen over hun oranjegevoel: Vroeger danste iedereen op straat bij het orgel, en tegenwoordig is het feest met Amsterdammers in alle kleuren.
Een vreemde eens in de bijt is de ‘witte watergooier’, Sjaak Vrugt. Deze jongeman met rond brilletje beleefde zijn fifteen minutes of fame toen hij een zakje gekleurd water tegen de Gouden Koets kapot gooide. Het was in 2002 na het huwelijk van Willem Alexander en Maxima. Hij zou er uren over kunnen vertellen – ‘dit heb ik op zichzelf helemaal zelf bedacht’. Jammer dat er geen gesprekjes zijn met zijn voorgangers: sleutelfiguren of ooggetuigen van de huwelijksrellen in 1966 of de kroningsrellen in 1980. Meer Amsterdamse recente geschiedenis en iets minder voorspelbare gezelligheid had de expositie nog interessanter gemaakt.
Gelukkig zijn er overal Oranjes om de tentoonstelling glans te geven. Niemand heeft zulke gepoetste schoenen als Willem Alexander. In een filmpje werpt onze koningin Johan van Stekelenburg een charmante blik toe. Kameraadschappelijk en toch elegant stapt ze mee met de directrice van het Amsterdams Historisch Museum. Ten slotte knipt ze een lint door, in één knip, zonder haperen, zoals niemand dat kan.
Amsterdam & de Oranjes Tot en met 31 augustus. Amsterdams Historisch Museum, Nieuwe Zijds Voorburgwal 357, Amsterdam. Open: ma-vr 10-17 uur; za en zo 11-17 uur. Info: 020-52 31 822 of www.ahm.nl
Dit artikel is exclusief voor abonnees
