Nederlandse schepen lagen aan het begin van de Tweede Wereldoorlog in Engeland klaar om koningin Wilhelmina en haar regering in geval van een Duitse invasie te evacueren naar Canada. De regering, die kort tevoren uit Nederland was gevlucht, had geen vertrouwen in de Britse defensie. Dat blijkt uit Amerikaanse archiefstukken.
Nadat koningin Wilhelmina in mei 1940 had moeten vluchten voor de Duitse inval in Nederland, zou zij vastbesloten zijn geweest in Londen te blijven om van daaruit de strijd voort te zetten. Dat is althans het algemeen geaccepteerde verhaal, zoals beschreven door Loe de Jong in zijn monumentale werk over Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Alleen prinses Juliana en haar dochters werden geëvacueerd naar Canada, waar zij veilig waren voor de Duitse bommenwerpers.
Maar de schepen die de prinsessen overzetten, waren aanvankelijk bestemd voor Wilhelmina zelf. Dat blijkt uit een geheim telegram dat de Amerikaanse ambassadeur in Londen verstuurde op 25 mei 1940 en dat wordt bewaard in de National Archives in Washington. Ambassadeur Joseph Kennedy – vader van de latere president – had die ochtend een gesprek met de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Eelco van Kleffens.
Kennedy en Van Kleffens bespraken het aanbod van de Amerikaanse president Roosevelt aan Wilhelmina om haar een veilig onderkomen te verschaffen in de Verenigde Staten. Volgens de Nederlandse minister wilde de koningin ‘zo lang mogelijk’ in Engeland blijven. Mocht het toch tot evacuatie komen, dan ‘veronderstelde zij dat zij naar Canada moest gaan’, onderdeel van het Britse Rijk, omdat de Verenigde Staten in deze fase van de oorlog nog neutraal waren.
Van Kleffens onthulde aan de Amerikaan dat voor dit doel in het geheim twee Nederlandse oorlogsbodems voor anker lagen in de Zuid-Engelse havenplaats Falmouth. Het ene schip was ‘vrij snel’, het andere ‘minder snel, maar zwaarder bewapend’. Met deze schepen zouden Wilhelmina en haar regering Engeland verlaten wanneer Hitlers troepen landden op de Britse kust.
Volgens Van Kleffens was de Britse defensie kansloos. ‘Hij zei dat de Duitsers verrassingen hebben bereid voor elk land dat ze zijn binnengevallen en dat zij ongetwijfeld iets vreselijks in petto hebben voor Engeland,’ zo rapporteerde Kennedy aan zijn superieuren in Washington. De Britten beschikten slechts over een klein beroepsleger. De gedachte dat de slecht getrainde burgers van de Home Guard de Duitsers konden tegenhouden was ‘volmaakt ridicuul’.
Het lukte Van Kleffens echter niet de regering van Groot-Brittannië te overtuigen van de ernst van de situatie, zo klaagde hij tegenover de Amerikaanse ambassadeur. Volgens de Nederlander waren de Britten te trots om de waarheid onder ogen te zien. Daardoor weigerden zijn Britse collega’s om voorbereidingen te treffen voor het geval zij Engeland zouden moeten verlaten. En zolang zij bleven kon ook de Nederlandse regering met goed fatsoen niet vertrekken.
De regering besloot in elk geval Juliana en haar dochters in veiligheid te brengen. Met de kruisers Sumatra en Jacob van Heemskerck bereikten zij op 12 juni 1940 de Canadese kust. Na de verloren luchtoorlog om Engeland van juli tot en met oktober 1940 blies Hitler zijn invasieplannen af. Wilhelmina en de ministersploeg zouden tot de bevrijding van Nederland in Londen blijven.
Met dank aan Willem Melching.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
